velhâsılıkelâm;
Bir ideal etrafında barbarlıktan medeniyete yükselmek, sonra bu ideal gücünü kaybedince çözülmek ve ölmek. İşte bir milletin hayat seyri bundan ibarettir.
Aklı filozoflara bırakalım ve insanların iradelerine karışmasını akıldan pek fazla istemeyelim. Şimdiye kadar uygarlıkların büyük zemberekleri olmuş olan şeref, nefsi feda, dini inanç, şan ve vatan aşkı gibi duygular, akıl vasıtasıyla değil çoğu defa akla rağmen ortaya çıkmıştır.
Şeytanla anlaşma yapmış yahut büyücü kadınla görüşmüş olmak suçlariyle kendisini diri diri yakmak isteyen bir hakimin eline düşen bu hür fikirli adam, şeytanın ve büyücünün varlığına itiraz edebilir mi? Kasırgalarla nasıl münakaşaya girişilmez ise, kitlelerin dogmalariyle de öylece münakaşaya girişilmez.
Örnekleri çok...
Kitleler bir·gün önce Robespierre'in kurbanlarını ne kadar küfür ve hakaretlerle giyotine götürmüşler ise, aynı küfür ve hakareti bu sefer ona yaptılar. Bir inancın sahipleri eski ilahlarının heykellerini daima şiddet ve hınçla kırarlar.
İnsanlara alabildiğine zulüm ediniz, milyonlarca insanı öldürtünüz, saldırı üstüne saldırı düzenleyiniz. Eğer o derecede bir nüfuz ve bu nüfuzu koruma altına alacak derecede zekanız varsa size her şey mübahtır.
Kavimler her zaman karakterleriyle yönetilirler. Bu karakterler üzerine tamamıyla uymayan bütün kurumlar ödünç bir elbise altında geçici bir kıyafet değiştirmektir.
Ruhlardaki putları yıkmak kolay olsaydı
Tapınaklarda geleneklerden daha heybetli putlar yoktur. Saraylarda, geleneklerden daha güçlü hükümdarlar bulunmaz. Bu putlar ve baskıcılar kolay yıkılır. Ruhlarımızda hakim olan görünmezler, her türlü baskının etkisinden uzak kalırlar ve ancak yüz yılların ağır ağır aşındırmasıyla değişebilirler.
Bizde gömlek çıkaran biri vardı 22 yıl önce…
Devlet Şurasında Napolyon şöyle diyordu: "Vendee savaşını kendimi katolik yaparak kazandım, kendimi müslüman gösterdikten sonra Mısır'da yerleştim, kendimi Papa'nın nüfuzunu yaymağa taraftar göstererektir ki, İtalya'da papazları elde ettim. Eğer yahudi bir kavme hükmetseydim Süleyman'ın tapınağını yeniden kurardım."
Koca bir cilt oluşturacak uzun bir nutuk, kendisine hitap edilen zihinleri etki altında bırakmaya başarılı olan bir kaç kısa cümleden daha kıymetli değildir.
Eğer kitleler çoğu defa akıl ve yargılama ile hareket etseydiler ve yalnız kendi çıkarlarını düşünseydiler, arz küresi üzerinde hiç bir uygarlık gelişemez ve insanlığın tarihi olamazdı.
Kitlelerin eğilim ve sevgisi hiç bir zaman iyi
hükümdarlara değil, kendilerini şiddetle baskı altında bulunduran baskıcılara karşı olmuştur.
Kitle, çobanından vazgeçmeyen bir sürüdür.
Her inancın zaferi için istenilen kan selleri tarih boyunca kitlelerin sinesinden akmıştır.
Zekaları bakımından birbirine hiç
benzemeyen insanlar, bazı defa aynı isteklere, aynı hırslara, aynı duygulara sahip olurlar. Din, ahlak, politika, sevgi, nefret gibi duygular alanına giren şeylerde, en yüksek insanlar, adi bireylerin derecesini pek geçemezler. Ünlü bir matematikçi ile kunduracı arasında entellektüel karşılaştırma bakımından uçurum bulunabilir. Fakat ahlak ve inanç bakımından ya hiç fark yoktur, veyahut da varsa da pek azdır.
Kitlelerin hukuku, hükümdarların hukuku yerine geçmektedir.