Bu kitap bana belki de herkesin anladığından bambaşka bir şey öğretti. Devletin var oluş amacı ve işlevi... Bazı kimseler anakronizme düşerek, kapitalizm ile beraber merkezi otoritesi güçlü devleti, tarih boyunca gelen aynı devlet sandılar. MS 2.yy'daki devlet ile bugünkü devleti aynı sandılar. Kimi devletperverler, insanın devlet olmadan var olamayacağını, güvenliği için devlet kurduğunu falan savundular. Yaşar Kemal bize gösteriyor ki, Osmanlı Devleti hiç çekinmeden, koca bölgenin kontrolünü bir ağaya bırakabiliyor. Bir eşkiyayı kırserdari ilan edebiliyor. Aynı Osmanlı Devletinin bünyesinde bir döneme kadar özel mülkiyeti dahil dışladığını ve bütün toprakların devlet malı olduğunu düşünürsek, bunun sebebi nedir? Sınıflar... Devlet, tarihin belirli bir aşamasında doğdu. Sınıflarla beraber. Ve sınıfların diğer sınıfa baskı aracı olarak işlev gördü. Kimi zaman o sınıfın çıkarına merkezileşirken, kimi zaman ayanlarla (toprak ağalarıyla) eşkiyalarla vb. yardımcılara el uzattı. Tarih-dışı idealist okumacılığın çöküntüsü, bizzat hayat tarafından yanlışlanıyor. Yaşar Kemal'i bu yüzden seviyorum. Kitabı hayat dolu olduğu için. Mutlaka okunmalı.
