Doğudaki büyük göçebe imparatorlukların tarihlerine şöyle bir baktığımızda, Hazarların kendilerinden önce gelen Hun ve Avar imparatorluklanyla kendilerinden sonra gelen Moğol İmparatorluğu arasında, hem zaman hem büyüklük hem de uygarlık düzeyi bakımından bir geçiş dönemi oluşturduğunu görmekteyiz.
İnsan kültürleri sürekli değişim halindedir. Peki bu değişim rastgele midir yoksa uzun
vadede belli bir örüntüsü mü vardır? Başka bir deyişle, tarihin bir akış yönü var mıdır?
Cevap evettir. Bin yıllar boyunca küçük ve basit kültürler, zamanla daha büyük ve
karmaşık uygarlıklar oluşturacak şekilde birleşti ve dünya giderek her biri öncekilerden
daha büyük ve karmaşık daha az sayıda mega kültüre ev sahipliği yapmaya başladı. Bu elbette sadece makro seviyede geçerli çok kaba bir genellemedir. Mikro seviyede birleşip daha büyük bir mega kültür oluşturan her kültür grubunda, parçalanıp dağılmış bir mega kültürün izi bulunabilir. Moğol İmparatorluğu gelişerek Asya'nın devasa
topraklarını hatta Avrupa'nın bazı yerlerini ele geçirdi, ama sonra bölünerek parçalara
ayrıldı. Hıristiyanlık yüz milyonlarca insanı etkisi altına aldığı anda sayısız mezhebe
bölündü. Latin dili, Batı ve Orta Avrupa'ya yayıldıktan sonra ulusal diller haline gelerek
yerel lehçelere ayrıldı.
Bunlar birleşmeye doğru ilerleyen, daha büyük ve geri döndürülemez bir eğilimin geçici kırılmalarıdır.
Sayfa 172Kitabı okudu
