Hiç kimse iki efendiye kulluk edemez, ya birine sevgi ve öbürüne nefret duymak zorundadır, ya da birine bağlı kalmak ve öbürünü hakir görmek zorundadır, hem Tanrıya hem paraya pula, hem Tanrıya hem bu dünyaya, hem iyiye hem kötüye kulluk edemezsiniz. Şu halde iki iktidar vardır: Tanrı ve dünya, iyi ve kötü; ve insanoğlunun tek efendiye kulluk edebilmesinin altındaki neden tabii, bu iki iktidarın, biri öbürüne nispetle sonsuz güçlü de olsa, birbiriyle ölüm kalım mücadelesi içinde olmasıdır.
Sayfa 43 - Pinhan Yay. Birinci Basım: Mart 2020
Maide Suresi
يَسْـَٔلُونَكَ مَاذَٓا اُحِلَّ لَهُمْۜ قُلْ اُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُۙ وَمَا عَلَّمْتُمْ مِنَ الْجَوَارِحِ مُكَلِّب۪ينَ تُعَلِّمُونَهُنَّ مِمَّا عَلَّمَكُمُ اللّٰهُۘ فَكُلُوا مِمَّٓا اَمْسَكْنَ عَلَيْكُمْ وَاذْكُرُوا اسْمَ اللّٰهِ عَلَيْهِۖ وَاتَّقُوا اللّٰهَۜ اِنَّ اللّٰهَ سَر۪يعُ الْحِسَابِ
Sana soruyorlar: Kendileri için helâl kılınan ne?
Doğmuş olmak
Birçok kişi, hayat yolunda ilerler. Yine de deyim yerindeyse, göbek bağını tam olarak kesemezler; anneye, babaya, aileye, ırka, ülkeye, statüye, paraya, tanrılara vs simbiyotik olarak bağlı kalırlar; kendilerini olarak asla tamamen meydana çıkamazlar, dolayısıyla asla tam olarak doğmuş hale gelemezler.
Sayfa 23Kitabı okudu
Sonsöz-Gündüz Vassaf
İleride de yer yer değineceğim Dostoyevski’nin o anki somut durumuysa şudur: Mihail’le birlikte St. Petersburg’da çıkardığı Vremya dergisi yeni kapatılmış, ödenmemiş borçlar ve birikmiş bir yığın sorunla ağabeyini yalnız bırakmıştır; tüberküloz olan karısı Marya ölüm döşeğindedir; bütün bunlar olup biterken de Paris’te kendisini artık sevip sevmediğinden emin olmadığı sevgilisiyle buluşmaya giden Dostoyevski, yolda birkaç günlüğüne rulet oynamak üzere uğradığı Almanya’da Wiesbaden’de kumarhanededir.
Dostoyevski, niçin kumar oynadığını bir seferinde 3.000 frank kazanmış olmanın heyecanıyla Mihail’e yazdığı bir mektupta şöyle ifade eder:
“Söyle bana, sistemime bağlı kalıp mutluluğu elimin içinde hissedince kendimden nasıl geçmeyebilirim ki? Paraya ihtiyacım var, kendim için, senin için, karım için, romanımı yazabilmek için... Evet, buraya sizleri ve kendimi kurtarmak için geldim.”
Mihail’e aynı günlerde niçin kumar oynadığını yazdığı bir başka mektuptaysa, bu sefer de tam tersine bir yaklaşımla kişiliğinin başka bir yönünü tüm çıplaklığıyla ifade eder:
“Her şeyi bırakıp mutluluğu aramak, hatta belki yararlı olabileceğim halde bencillik. Bu düşünce (bencillik) mutluluğumu zehirlemekte.”
Yani mutluluğu için her istediğini yapan ve bunun başkalarını nasıl olumsuz etkileyebileceğini dile bile getirmeyen Dostoyevski’nin tek derdi, bencil olabileceği düşüncesinin mutluluğunu zehirlemesi. Böyle düşününceye dek, kumar sefasını sürdürebilmek için de hamile karısının evlilik yüzüğünü, küpelerini ve paltosunu bile rehinciye bırakabiliyor.
İletişim Yayınları
Sokakta yürürken acı acı gülümseyerek, "Sonya'ya krem gerekli," diye düşündü, "bu temizlik de paraya bağlı! Hımm!.. Hem belki Sonya iflas da edebilir günün birinde; çünkü kaplan avcılığında ya da altın arayıcılığında söz konusu olan risk, bu işte de var... O birkaç kuruşu bırakmasaydım, yarını belki hepsi aç geçirecekti... Hey gidi Soneçka! Esaslı define bulmuşlar doğrusu kendilerine! Yararlanıyorlar da... Hem de iyi yararlanıyorlar!.. Alışmışlar da buna... Ağlaya sızlaya da olsa alışmışlar. İnsanoğlu denen aşağılık yaratığın alışamayacağı hiçbir şey yok galiba!.."
Sayfa 32 - Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
Yine de deyim yerindeyse, göbek bağını tam olarak kesemezler; anneye, babaya, aileye, ırka, ülkeye, statüye, paraya, tanrılara, vs. Simbiyotik olarak bağlı kalırlar; kendileri olarak asla tamamen meydana çıkmazlar, dolayısıyla asla tam olarak doğmuş hale gelemezler.