Hallac da senin tabirinle âşık o halde. "Enel Hak" sözü ile küfür işlemedi mi?
- Ne kadar kolay değil mi insanları küfürle günahla itham etmek. Älimlik kolaydır, âşıklık kısmet işidir. Aşık olan, Hallac'ın maksadını anlar.
- Neymiş Hallac'ın matlubu? İzah et de anlayalım.
- "Enel Hak" kelamının manası, Allah'ı tanımaktır. Hallac, bu sözü söylerken, şunu diyordu anlayanlara: 'Ben Allah'ın tefsiriyim, Rahman suresi birinci ayeti anlattı bize. "Rahîm olan Allah Kur'an'ı öğretti, açıkladı, tefsir etti." Tefsiri Allah'tan dinleyeceğiz. Dünyalık tefsirler, insanların kendi içtihatlarıdır. Kur'an'ın açıklaması değildir. Kelime kelime tercüme etmek, Kur'an'ın bütünlüğünü ifade etmez. Kur'an'ı anlamanın yolu, tefsiri yudumlamanın usulü aşk yolunda olmaktır. Hallaç" Ene-l Hakk" dedi fakat halk, gerçeği anlayamadığı için onu darağacına çekti.
Bu konuda Fatiha suresi, bütün hâlinde bizim için muhtaç olunan makamdan istemenin çok güzel bir örneğini teşkil etmektedir.
Okunduğu zaman görüleceği üzere o surede, Allah’tan isterken nasıl istenmesi gerektiği bize zımnî bir edeb dersi vermektedir: “Hamd (ve şükür) âlemlerin Rabb’i Allah’a mahsustur. O, Rahman’dır; merhamet edicidir. O, hesap gününün hâkimidir de. Rabb’imiz! Biz, sadece Sana ibadet eder ve sadece Senden yardım dileriz. Bizi doğru yola, kendilerine (özel) nimet verdiğin kimselerin yoluna ilet; gazap edilmiş olan kimselerin ve doğru yoldan sapanların yoluna değil!” Görülüyor ki, bu surede, “Bizi doğru yola; kendilerine (özel) nimet verdiğin kimselerin yoluna ilet...” diyerek dua kısmına geçmeden önce, iki önemli giriş cümlesi getirilmiştir: Birincisinde Allah’a hamd ve şükür ediliyor; “Rahman”, “Rahim” vasıflarıyla “Âlemlerin Rabb’i” övülüyor ve ahiretteki hesap gününün de hükümranı olarak şanının yüceliği ifade ediliyor. İkinci cümlede ise, “Biz, sadece Sana kulluk eder sadece senden yardım dileriz.” denilerek Allah karşısındaki kulluk bilinci ve sağlam duruş arzediliyor. Sonra da isteme faslına geçiliyor. Demek ki, Allah’a dua edilirken, önce saygı ve övgü/hamd ifade eden cümleler kullanılarak samimiyetle Allah’a hamd edilmeli, sonra
kulluk bilinci ve sağlam duruş arz edilmeli, sonra da istekler sıralanmalıdır.