Te'vîl İle Tefsir Arasındaki Farklar
İlk dönemlerde birbirlerinin yerine kullanılmalarına rağmen te'vil ile
tefsir arasında bir takım farkların bulunduğu ileri sürülmektedir. Bu
farkları şöyle sıralamak mümkündür:
(1) Te'vil, bir delilden dolayı lafzın muhtemel manalarından birisini
tercih anlamı taşıdığı için kesinlik ifade etmez. Ancak tefsire konu olan
naslarda tek anlam bulunduğu için onda kesinlik vardır38. Çünkü bu tür
tefsir, İmam Mâtüridî (ö.333/944)'nin de dediği gibi Hz. Peygamber ve
ashâba dayanmaktadır39.
(2) Te'vil genellikle naslarm içsel manalarında, tefsir ise lafızlarda söz
konusudur40. Başka bir ifade ile te'vil lafızlarda kastedilen mananın
ötesine geçerek bâtmî anlamları ortaya çıkarır; ancak tefsir lafzın sözlük
anlamı çerçevesinde açıklamalar yapar41.
(3) Te'vil ekseriya akla tefsir ise rivâyete dayanmaktadır. Ancak
te'vilin akla dayanması yorumcunun nakilden tamamen bağımsız
hareket edeceği anlamına alınmamalıdır. Aksi halde te'vil etkinliğinde
bulunan kimse metni kendi şahsî istekleri ve ideolojik eğilimleri
yönünde yorumlama cihetine gitmiş olur ki, bu da geçmiş dönem
âlimlerinin dediği gibi "mezmûm/sakıncalı" bir te'vil sayılır42.