Gençlere eşlerinin en önemli özelliklerini sorduğunuzda hepsi bütün saygıdeğer özellikleri sayıyor: Zekâ, oturup kalkmayı bilmek, iyi kalpli olmak, dinlemeyi bilmek, espriden anlamak ve fiziksel çekicilik. Ama bu kriterler seçim yaparken gerçekten göz önünde bulunduruluyor mu?
Kumarbaz Yanılgısı
İnsanlar akıbetin dengeleyici bir gücü olduğuna inanıyor. Bu kumarbazın yanılgısı olarak adlandırılır. Birbirinden bağımsız olaylarda dengeleyici bir güç yoktur. Bir top kaç kere siyaha düştüğünü hatırlayamaz. Bir arkadaşım bütün çekilen loto sayılarının kocaman çizelgelerini hazırlıyor. Loto kuponlarını hep en az gelen sayıları işaretleyerek dolduruyor. Ama bütün bu uğraşları beyhude –kumarbazın yanılgısı.
SOSYAL AYLAKLAŞMA
Bu sonuçlara psikologlar dışında kimse şaşırmıyor. Bilim bu etkiye sosyal aylaklaşma adını veriyor. Bu etki, bireylerin performansları doğrudan görülemez olduğunda, grubun içinde kaynadığında ortaya çıkar. Sosyal aylaklaşmayla kürekçilerde karşılaşırız ama bayrak yarışında karşılaşmayız, çünkü burada her bir sporcunun katkısı ortadadır
“Sırf onları görmezden geldiğimiz için hakikatler ortadan kalkmaz” demiş Aldous Huxley.
Sayfa 27Kitabı okudu
Temel oran ihlali
Markus, Mozart dinlemeyi seven, zayıf, gözlüklü bir adam. Hangisi daha olasıdır? A) Markus bir kamyon şoförüdür. B) Markus Frankfurt’ta bir edebiyat profesörüdür. Çoğu insan B tahmininde bulunur. Bu yanlıştır. Franfurt’taki edebiyat profesörlerinin sayısının 10.000 katı daha fazla kamyon şoförü var Almanya’da. Bu yüzden Markus’un bir kamyon şoförü olmasının olasılığı daha yüksek –Mozart dinlese bile. Sorun nerede? Detaylı açıklama, nesnel bakışımızı istatistiksel gerçeklerden uzaklaştırmamıza sebep oldu. Bilim bu düşünce hatasına temel oran ihlali der.
ORTALAMAYA GERİLEME
Doktorların, danışmanların, koçların ve psikoterapistlerin şüpheli başarıları...
Sonuç: “Hastaydım, doktora gittim, şimdi sağlıklıyım, yani doktorun faydası oldu” ya da “şirket kötü bir yıl geçirdi, bir danışman aldık, şimdi durum normal” gibi cümleler duyarsanız, işin içinde ortalamaya gerileme yanılgısı olabilir.
“Topluluk içinde başkalarının fikirlerine göre yaşamak kolaydır. Yalnızlıkta kendi fikirlerine göre yaşamak kolaydır. Ama toplulukta bağımsızlığını koruyabilendir sadece takdire değer kişi.” (Ralph Waldo Emerson)
önemli olan tek şey şimdi, şu an ne olduğu
Sayfa 23Kitabı okudu
Ürünün avantajlarının rasyonel şekilde sıralanmasındansa, bir hikâye anlatan reklamlar daha çok işe yarar.
“Stoklarımız sınırlıdır!” denir reklamlarda. “İndirimde son gün!” diye bağıran afişler zaman kısıtlamasını gösterir. Sanat galerisi yönetenler tabloların çoğunun altına kırmızı bir nokta koymanın avantajını bilirler: Çoğu satılmıştır. Pul biriktiririz, eski para ya da klasik araba -oysa hiçbirinin artık bir işlevi yoktur. Hiçbir postane eski pul kabul etmez, hiçbir mağazada eski paralarla ödeme yapamazsınız ve o klasik arabaların trafiğe çıkmasına izin verilmez. Ama ne fark eder, önemli olan onların ender olmasıdır.