gidiyorum... ama sormuyorum kendime
yol nerede? menzil neresi? amaç nedir?
öpücük veriyorum fakat kendimden habersizim
bu divâne gönlümün tanrısı kimdir?
Sayfa 105
Peki nedir sanat?
Durmadan kendi kendine sorduğu sorulardan, yanıtını verir gibi olduğunda da, inanmayıp, yeniden sorduğu düzinelerce sorudan ikisi: Nedir sanat? Nedir Yaşam?
Kant'ın estetiği şu temeller üzerinde yükselir: Kant'a göre insan doğayı kendi dışında ve kendini doğa içinde kavrar.
Hollandalılardan, Alman estetikçilerini ve Goethe'yi etkilemiş olan Hemsterhuis'in ilginç bir yaklaşımı var konuya. Bu düşünüre göre, güzel bize en çok haz veren şeydir; bize en çok hazzı ise, en kısa sürede kafamızda en çok düşünce yaratan şey verir.
İtalyan estetikçi Pagano'ya göre sanat, doğaya dağılmış güzelliklerin tek bir güzellik içinde birleşmesidir. Zevk, bu güzelikleri görebilme yeteneğidir; bu güzellikleri tek bir bütün içinde birleştirebilme yeteneğine ise sanatsal deha adı verilir. Pagano'ya göre güzel ile iyinin öyle bir iç içeliği vardır ki, güzellik, görünen iyidir; iyi ise iç güzelliktir.
Batteux'ye göre sanat, doğanın güzelliğinin yansılanmasından başka bir şey değildir ve amacı hazdır.
Pere Andre, Essai sur le Beau adlı yapıtında güzelliğin üç türü olduğunu yazar:
1. İlahi güzellik
2. Doğal güzellik
3. Sanatsal güzellik
Shaftesbury'e göre güzellik ruhla anlaşılır. Tanrı, asıl güzelliktir; güzel ve iyi aynı kaynaktan çıkarlar. Böylece Shaftesbury güzeli her ne kadar iyiden ayrı bir şey gibi görürse de, yine de bu ikisi ayrılmaz biçimde birbirleriyle karışır kaynaşırlar.
Winckelmann'a göre, her tür sanatın temel yasası ve amacı yalnızca güzelliktir; iyiden tümüyle ayrı ve bağımsız güzellik.
Fichte'ye göre sanat tanımı
Fichte'ye göre güzellik bilincinin ortaya çıkması şu şekilde olur : Dünyanın, daha doğrusu doğanın iki yanı vardır ; o bir yandan bizim sınırlılığımızın ürünüdür, bir yandan özgür ,ideal etkinliğimizin ürünü.İlk anlamda dünya sınırlıdır, ikincisinde özgür. Yine ,ilk anlamda beden sınırlıdır, çarpıktır,sıkışıktır ve biz çirkinliği görürüz ; ikincisinde iç bütünlük ,yaşam,canlanma,yenilenme vardır ve biz güzelliği görürüz. Böylece, bir şeyin güzelliği ya da çrikinliği , Fichte' ye göre ,seyredenin bakış açısına bağlıdır. O bakımdan güzellik dünyada değil, güzel ruhta ( schöner Geist) bulunur. Sanat da bu güzelliğin ortaya çıkışından başka bir şey değildir, ve sanatın amacı yalnız aklı değil (bu bilimin işidir) , yalnız yüreği de değil (bu da ahlak vaizinin işidir) , bütünüyle insanı oluşturmaktır. Bu nedenle güzelin imleci, dışsal herhangi bir şeyde değil, sanatçıdaki güzel ruhun varlığındadır.
Kant Estetiği
Kant'a göre insan doğayı kendi dışında ve kendini doğa içinde kavrar. Kendi dışındaki doğada gerçeği arar ; kendi içinde iyiyi arar; bunlardan biri saf aklın işidir, öbürü ise pratik aklın (özgür istencin) Bu iki kavrama (algılama ) aracı dışında , Kant'a göre bir de yargıda bulunma , karar verme ( Urteilkraft) yeteneği vardır ki , yargıda bulunmaksızın karar oluşturan ve arzusuz hazzı üreten de bu yetenektir. Estetik duygusunun temelini bu yetenek oluşturur. Kant'a göre güzel ,öznel anlamda ,yargıda bulunmadan ve ortada herhangi bir pratik yarar olmadan ,genel olarak hoşlanılan şeydir; nesnel anlamda ise, şeylerin ,amaçlarına ilişkişn hiç bir şey bilmeksizin ,algılanabilir ölçüde amaca uygun biçimlenişidir.
Schiller' e göre sanatın amacı ,tıpkı Kant gibi , güzelliktir ; güzelliğin kaynağını ise ,pratik yarar amacı taşımayan haz oluşturur.
ilginç sanat yorumu
Hemsterhuis'in ilginç bir yaklaşımı var konuya. Bu düşünüre göre , güzel bize en çok haz veren şeydir; bize hazzı ise, en kısa sürede kafamızda en çok düşünce yaratan şey verir. Güzelden haz duymak, insanın en üst düzeyde bilmesi ( ulaşabileceği son sınıra dek bilgiye ulaşması, anlaması, kavraması) demektir; çünkü insana en kısa sürede en çok sayıda algıyı,sezgiyi,duyuşu sağlayan şey budur.
Pagano sanat nedir? iç güzellik
Bu dönemde yaşamış İtalyan estetikçi Pagano'ya göre sanat , doğaya dağılmış güzelliklerin tek bir güzellik içinde birleşmesidir. Zevk, bu güzellikleri görebilme yeteneğidir; bu güzelllikleri tek bir bütün içinde birleştirebilme yeteneğine ise sanatsal deha adı verilir . Pagano 'ya göre güzel ile iyinin öyle bir iç içeliği vardır ki , güzellik görünen iyidir; iyi ise iç güzelliktir.
Pere Andre güzellik tasnifi
Pere Andre , Essai sur le Beau adlı yapıtında güzelliğin üç türü olduğunu yazar : 1. İlahi güzellik ,2. Doğal güzellik, 3. Sanatsal güzellik.
İnsanlar, sanki varoluşları bir sanat eseriymiş gibi davranarak varlıklarına değer vermelidirler.
Sayfa 36 - Aylak Adam Yayınları.
