Oğlu Cüci’ye savaşta ağır davranması, ya da Calalettin’in kaçmasına olanak vermesi yüzünden
hiddetlenerek serzenişte bulundu. Şurası muhakkak ki saldırgan ve asi Cüci, askeri heyetiyle beraber
ordudan atıldı ve Aral denizinin yukarılarındaki bozkırlara gitti.
Nihayet Cengiz Han ordusuna yürüyüş emrini verdi. Bu yürüyüş emri, manevra yapmak ve düşmana
karşı yağmada bulunmak için değil, fakat yolunun üzerindeki insan hayatına dair her yeri mahvetmek için
verilmişti.
Cengiz Han vaziyetin tamamen farkındaydı. İyi süvari ve mükemmel surette donatılmış bir milyon
insanın kendisine karşı yürümeye hazır olduğunu biliyordu. Şimdilik bunların bir tek reisleri eksikti ve onun
etrafında bir daire teşkil edecek şekilde on iki farklı krallığa bölünmüşlerdi.
Sürü, bu sene başında, on iki tümenden, yüz binden fazla değildi. Uygurların reisi ve Amalik’in Hristiyan
kralı, ordularıyla beraber Thian-chan’a dönmek için izin istemişler ve müsaade almışlardı. En iyi
sergerdeler, Cebe Noyan ile Subotay, iki tümen ile batıdaydılar. Orhonların en iyisi olan ve Han’ın yanında
kalan Tilik Noyan, Nişabur hücumunda hayatını kaybetmişti. Makuli, Katay’da meşguldü. Orhonlar grubu
eksilmişti ve Cengiz Han Subotay’ın önerilerine ihtiyaç duydu.
Böylece Hazar denizine kadar adam göndererek gözde generalini arattırdı. Subotay davete uyarak Belh
şehrine geldi ve birkaç gün Han’la görüşmede bulundu. Müteakiben dört nala 1.600 kilometre uzaktaki
karargahına döndü. Han’ın huyu değişmişti. Avlanmayı hiç düşünmüyordu.
Oğlu Cüci’ye savaşta ağır davranması, ya da Calalettin’in kaçmasına olanak vermesi yüzünden
hiddetlenerek serzenişte bulundu. Şurası muhakkak ki saldırgan ve asi Cüci, askeri heyetiyle beraber
ordudan atıldı ve Aral denizinin yukarılarındaki bozkırlara gitti.
Nihayet Cengiz Han ordusuna yürüyüş emrini verdi. Bu yürüyüş emri, manevra yapmak ve düşmana
karşı yağmada bulunmak için değil, fakat yolunun üzerindeki insan hayatına dair her yeri mahvetmek için
verilmişti.
DOKUZUNCU BÖLÜM
Cengiz Han Ava Gidiyor
İki Orhon, Hazar denizinin batısında uzanan yöreyi geçerlerken Han'ın iki oğlu da bugün Aral ismiyle
bilinen diğer bir iç denize doğru yöneliyorlardı. Bunların görevi Şah’a ilişkin bilgi toplamak ve onun geri
çekilme hattının önüne geçmekti. Şah'ın mezara gömüldüğünü öğrenince, kireç stepleri
“Sessiz duvarlardan şimdi hiç bir kuş sesi gelmiyor. Yalnız uzun gecenin ölü hayaletleri dolaşan
karanlıkları içinde rüzgar uğulduyor. Solgun bir ay yağan karın üstünde titriyor. Seddin çukurları donmuş,
oralarda sakallan buzdan katılaşmış cesetler ve kan pıhtıları var. Bütün oklar kullanılmış, yayların kirişleri
parçalanmış .. İşte düşman
Katay’da askeri tabiye bir sanat olmuştu. Alayların ve savaş arabalarının Asya çöllerinde manevra
yaptıkları ve başkumandanın rahatsız olmadan düşünmesi için kendisine mabet kurulduğu zamandan kalma
bir sanat olmuştu. Savaş Tanrısı Kvant’ın rahipleri eksik değildi. Katay’ın kuvveti, iyi eğitim görmüş
kütlelerinin terbiye ve düzeni ile kalabalık bir insan mahşerinin toplandığı depodan ileri geliyordu. Zayıf
tarafına gelince, Kataylı bir general on yedi asır önce, hiç de hayra işaret olmayan şu satırları yazmıştı:
“Bir hükümdar, hangi durum karşısında ve hangi şartlar içinde bulunduğunu bilmediği ordusunu bir
krallık gibi idareye kalkarsa, ordunun mahvına sebep olabilir. Bu, ordunun ayağına kement vurmağa benzer.
Asker bunu hissettiği dakikada orduda nifak başlamış demektir. Ordu bir kere nifaka düşüp de, artık
güvenlik kalmadı mı, anarşi yürür ve savaşta yenilgi kaçınılmazdır. ”
Kataylıların zayıf yönü, imparatorun Yec-King’de kalarak, ordusunun kumandasını generallerine
bırakmasındaydı. Oysa göçebelerin kuweti, bizzat ordusunu idare eden hanlarının askeri dehalanndaydı.
Cengiz Han’ın durumu, İtalya’daki Hanibal’e çok benzer. Onun da asker sayısı sınırlıydı. Cengiz Han,
kesin bir yenilginin bütün göçebeleri pekala çölden atabileceğini de biliyordu. Bu yüzden şüpheli bir zaferin
de faydası yoktu. Fazla kayba uğranmadan, kesin bir galibiyet şarttı. Bu sebeple Cengiz’e, askeri tekniklerde
usta kumandanların idare ettikleri ordulara karşı, bölüklerinin manevrasını isabetle yaptırmaktan başka
kurtuluş çaresi kalmıyordu.
İki kutba ayrılan Avrupa’da tüm hesapların düğümlendiği Os- manlı Devleti, bütün arayışlarına rağmen yerini bulamamıştı. Hemen her devletin kendi özel gerekçeleri, kutuplaşma şartlarını neredeyse olgunlaştırmıştı. Bu gergin hava içerisinde, tarafları harekete geçirecek kıvılcımlar gelmekte gecikmedi. Bunlardan ilki, 1905- 19O6’da Almanya’nın
