7 Tarrâr eger ilterse kamû rahti revâdur;
Çün kafilede bir kişi bîdâr bulunmaz.
8 Halkın ameli azdı; gönül yıkıcı çohdur.
Bir haste gönül yâpıcı mi'mâr bulunmaz.
( TÜRKİYE TÜRKÇESİ )
7) Fırsat kollıyan uğru, ortada bırakılan bütün gerekli öteberiyi kapıp götürürse yeridir. Çünki, yola koyulanların hepsi uykuda; içlerinde bir tâne bile uyanık yok. (Şâirin kafile dediği: hayât yolunun yolcularıdır. Tarrâr dediği: Şeytân'dır ve onun iğvâlarına kapılan nefstir. Raht dediği: âlemin hâlidir. Bîdâr dediği: topluluğa yol ve yön gösterecek mürşiddir.)
8) Halkın işi çığırından çıktı; gönül yıkan çoktur. Yaralı gönülü yapacak bir onarıcı bulunmaz.
Sayfa 357Kitabı okudu
5 Her bi-hüner ensâb ile mansibleri dutdı;
Sâhib-hünere mansıb ü idrâr bulanmaz.
6 Her kişide bir cübbe vü destâr olur, ammâ,
Bin bâşda bir lâyik-i destâr bulunmaz.
( TÜRKİYE TÜRKÇESİ )
) Her hünersiz, boy soy yoliyle üstün hizmet yerlerini tuttu; hünerli olana ise hizmet yeri ve geçimlik gelir bulunmaz.
(Metinde geçen “İdràr" kelimesinin asıl mânâsı açıkladığımız gibidir; Fuzûli'nin "Şikâyet-nâme" sinde de geçer. Türkçemizdeki kullanışımız bize mahsustur.)
6) Her kişide bir cübbe ile sarık olursa da bin baştan biri bile sarığa lâyık çıkmaz.
Sayfa 357Kitabı okudu
GAZEL
1 Bu turfe şem'i gör âhar asel dudâğından;
Aceb ki münfail olmaz güneş yanâğından.
2 Benefşe, zülfine bâtil teşebbüh eyler imiş;
Sabâ, çıhar bu hayâlî anın dimâğından.
3 Hemişe serv-i sehînin budâğı bî-ber olur,
Meger bu serv ki sûsen biter budâğından.
4 Zemâne, zülf ü ruhınden belâya saldı beni;
Hem ol zemân ki seçildî karâsı âğından.
5 Garîk-i bahr-i gam itdi benî bu şîve ilen,
Gelür teferrüc ider her zemân kırâğından.
6 Eger ayâğına düşmek mecâlüm ola idi,
Dahî götürmez idüm bâşumi ayâğından.
7 Zemâne çeşm ü çerâğı Nesîmi yârundur;
Getür çerâğuni, yandur anım çerâğından!
Sayfa 179Kitabı okudu
10 Şol ümri kim visâl ile giçmez Nesîm î' nin,
Giçmiş hevâ vü herzeye bâd-i hevâ direm.
10) Nesîmî'nin yâra kavuşmuş olma hazz' içinde geçmiyen ömrüne, saçma istek, değersiz lâkırdı ile boşu boşuna geçirilmiş derim.
Sayfa 134Kitabı okudu
Düşdüm yine aşk odına; biryân yürek, giryân
Her kim ki düşdi işkune biryân-ü hem giryân
gözüm gerek...
Ey Nesîmî âkibet vârur yele,
Bî-vefâ îlen yinen nân ü nemek.
Ey Nesimi, vefâsızla yenen tuz ekmek, sonunda savrulur, gider. ("Tuz - ekmek yemek" : "Arkadaşlık etmek" yerinde kullanılan bir deyimdir. "Tuz - ekmek hakkı tanımamak" da "nan-körlük etmek" demektir. Bu deyim Farsçada da “Hakk-i nân ü nemek" sûretinde geçer.) -
Sayfa 110Kitabı okudu
"Yâ Rab ne sihr ider şu perî-şekl ü şîve kim,
Zencîr-i ca'd-i zülfine dîvâneyem yine?"
İ N A N
GAZEL
1 Dîmezem dil derdini, dil-dâr hakkıyçün, inân!
Yummazam göz gîceler, dîdâr hakkıyçün, inan!
2 Şem' gîbî ger kılıç mikrâz kesse bâşumi,
Sûzumi fâş itmezem, envâr hakkıyçün, inan!
3 Yârelense yüregüm, gamzen okından yârılup,
Kimseye bildirmezem, sen yâr hakkıyçün, inan?
4 Cebr iderlerse banâ yüz yıl senünçün, kimseye,
"Cebr kilur" dîmezem, Cebbâr hakkıyçün, inan!
5 Küfr-i zülfün işkine îmân getürdî cân ü dil,
Mu'cizât-i Ahmed-î Muhtâr hakkıyçün, inân!
6 Nâlemî bildirmezem ney gîbi delsen bağrumi;
Hasretünden kılduğum bû zâr hakkıyçün, inan!
7 Bû Nesîmî nâle eyler subha dek bülbül gibi,
Gül yüzün yâdına, ol gül-zâr hakkıyçün, inan!
Sayfa 172Kitabı okudu
D E M İ Ş E M
GAZEL (Seçme beytler)
1 Dil-berin leblerine Çeşme-i Hayvân dimişem;
Ma'din-i rûha aceb ben ne içün cân dimişem?
2 Hacil oldum bu sebebden ki nigârın yüzine,
İrem'in gül-şeni vü Ravza-i Rizvân dimişem.
Sayfa 164Kitabı okudu
İ Ç İ N D E
GAZEL (Seşme beytler)
1 Bu ne ber-güzîde cândur ki gezer bu cân içinde!
Bu ne kıymetî güherdür ki biter bu kân içinde!
2 Seni kimdür Âdem-oğlı diyen Allah Allah Allâh?
Bu sifetde kim görüpdür beşerî cihân içinde?
3 Seni benden ey nigârum nice âyıra zemâne?
Ki gözümle görmişem ben seni her mekân içinde.
4 Yine ney figana geldi, cigerî dutuşdı, yandı;
Neye uğradı ne gördi bu tehî miyân içinde?
5 Dilerem zemân zemân kim seni çâhayım cihâna: Niçe bir yanâ bu şem'in cigerî duhân içinde
6 Bu derin maâniyî gör ki beyân ider Nesîmî;
Felekin dilî dutuldı bu ulû beyân içinde
Sayfa 80Kitabı okudu