“Bunlar Müslümandır öyle mi?..”
“Evet, Büyük Kaan…”
“Kitaplarında düşmana silâh çekmeden teslim olmaları hususunda bir emir var mı?”
“Yok.”
“Peki, kitaplarında böyle bir kayıt yoksa niçin teslim oldular? Sor bakalım, Danişmend Hacip, kitaplarında böyle bir şey yazmıyorsa niçin teslim olurlar?”
“Büyük Cengiz Han, Kur’ânda vuruşmadan teslim olmanızı emreden bir âyet olup olmadığını soruyor.”
“Yoktur.”
“Muharebeyi yasaklayan bir emir var mı?..”
“Aksine, dinimiz küffarla cihadı emreder.”
“Niçin teslim olduklarını sor.”
“Öyleyse niçin teslim oluyorsunuz?..”
“…”
“Niçin teslim oldunuz?..”
“…”
“Cevap vermiyorlar, Büyük Kaan!..”
“Çünkü bunun cevabı yoktur. Kimse korktuğunu itiraf etmek istemez.”
Zaman nedir? Bir gizdir - elle tutulamayan ve her şeye kadir olan. Dış dünyanın bir önkoşulu, mekanda var olan ve hareket eden cisimlerle kaynaşmış ve bütünleşmiş bir hareket. Ama hareket olmasaydı, zaman olur muydu?
Sor bakalım! Zaman mekanın işlevi mi? Ya da tam tersi mi ? Yoksa ikisi özdeş mi? Bir soralım dedik! Zaman durağan değildir - doğası bir fiile benzer ve her şeyin zamanını belirler. Neyin zamanını mı ? Değişikliğin! Ne 'şimdi' 'o zamandır' ne de 'burası' 'orası'dır. Her iki olguda da hareket
aradadır. Oysa biz, zamanı kapalı bir devre gibi dairesel bir hareketle ölçtüğümüz ve 'o zaman' sürekli 'şimdi'de, 'orada' da 'burada'yla yinelendiği için, rahatça, hareketin ve
değişikliğin durgunluk ve durağanlık demek olduğunu söyleyebiliriz. Üstelik, tüm umarsız çabalarımıza karşın,
ne zamanın bittiği noktayı düşleyebildiğimiz ne de mekanın çevresine kısıtlı bir sınır kayabildiğimiz için pek başarılı olmasa da, hiç yoktan iyidir diye, onların sonsuz ve uçsuz bucaksız olduklarını 'düşünmeye' karar vermişiz. Ama bir şeyi sonsuzluk ve sonu olmayan diye varsaymak, sınırlı ve sonu olanı mantık ve matematik bağlamında yadsımak ve ikisini de birbirine orantılı olarak sıfıra indirgemek anlamına gelmez mi? Sonsuzlukta art ardalık, sonu
olmayanda da yan yanalık olası mı? Bizim uydurma sonsuzluk ve sonu olmama varsayımımız uzaklık, hareket ve değişiklik kavramları ya da evrende sonu olan cisimlerin varoluşuyla bile nasıl çakışır? Sen yine de durmamacasına sor bakalım!