Eski İran ve Abbasi Hilafeti dönemlerinde gelişmiş bürokratik sistem ve defter metodlarını Osmanlılar, 14. yüzyıl sonlarında veziriazam Çandarlı Ali Paşa zamanında almıştır.
Batı'nın askeri kuruluşlarından örnek alma çabaları I. Mahmud, I. Abdülhamid ve özellikle III. Selim zamanında hızlanmış fakat geleneksel Osmanlı kültürünün tepkisi ve geçimleri tehlikeye girenlerin birleşen akımlarıyla bir daha sekteye uğratılmıştır.
Orhan Bey'in Bursa, İznik ve İzmit'i ele geçirmesiyle Osmanlı'nın kudreti büyük bir oranda artmıştır. Orhan Bey döneminde gümüş sikkenin bastırılması da devlet gücünün göstergesidir.
Eğer ciddi bir tarih araştırması yapmak istiyorsanız Batı dillerinden İngilizce, Fransızca ve Almanca Doğu dillerinden ise Farsça ve Arapça dilini öğreniniz.
Halil İnalcık
(TRT Arşiv)
IV. Murad'ın 1632'de yaptığı en önemli reformlardan birisi, sipahilerin elinden bu defterleri (vergi defterleri) alıp onların yolsuzluklarına son vermesi olmuştur.
Köprülü Mehmed Paşa, padişahların sorgulanmayan mutlak otoritesini devraldıktan sonra, IV. Murad gibi tedhiş yoluyla anarşiye son verebilmiş ve oğlunu devletin en yüksek makamına geçirebilmiş, Osmanlı tarihinde Köprülüler Dönemi'ni açmıştır.
Köprülü Mehmed Paşa her şeyden önce, devleti kargaşaya sürükleyen Harem'in müdahalelerinden de valide sultan veya yeniçeriyi kullanarak devlet otoritesini üstlenen, rüşvet peşinde koşan politikacıların elinden de kurtardı.
Osmanlı İmparatorluğu'nu gerçekte idare eden küttab bürokratlardı. Devletin tarihini yazan tarihçilerden hemen hemen hepsi küttab sınıfından çıkmıştır. Bozuk idareyi eleştiren, öğüt veren layihacılar hep küttab'dandır.
On yedinci yüzyılın ilk yarısında veziriazamların çoğu, Türkçeyi iyi konuşamayan, devlet yazışmalarını beceremeyen, cahil, fakat meslek hayatında askeri bir başarı kazanmış, kökeni Arnavut, Abaza, Gürcü devşirme veya esirlerdendi.
Köprülüler iktidara gelmeden önce yıllık açık 121 milyon akça iken, Köprülüler döneminde giderler büyük artışlar gösterdiği halde açık 17 milyon akçaya düşmüştür.