Selçuklular yönetimde büyük ölçüde İranlılar'a ve oturmuş olan İran bürokrasisine dayanıyorlardı. Büyük vezir Nizamülmülk dönemin en önemli kişilerinden biridir. Ondan önceki dönemin iltizam (Osmanlı Devleti'nde kamu gelirlerinin kiralanmasına dayalı vergi sistemi) uygulamasındaki feodalizme yönelimini geliştirerek sistemli bir hale getirmiştir. Önceki dönemin yanlış uygulamaları para yerine toprağa dayanan yeni bir yönetsel ve toplumsal düzene doğru köklü bir değişiklik yaşadı. Subaylara tımar olarak Toprak verildi, onlar da belirli sayıda silahlı asker yetiştirdiler.
Tımar sisteminden sonra Iltizam sistemi:
İltizam sisteminde, vergi toplama yetkisi özel kişilere veriliyordu. Bu kişiler, belli vergi bölgelerinden tahsil edecekleri ve bir müzayedede belirlenecek bir miktar vergiyi devlete temin etmekle mükelleftiler.
Söz konusu miktarın üzerinde toplayacakları vergi onlara kar olarak kalacaktı.
Hukukçuların ve askerlerin zorbalıkları
Adâletnámede kadıların yolsuzluklarına dair şu sözleri buluyoruz: Kadılar ve nâibleri, köylerde suçluları yargılamak veya diğer hukuki işleri görme bahanesiyle voyvodalar ile birlikte köy köy dolaşmakta, maiyyetlerini ve hayvanlarını besletmek için reâyanın koyun, tavuk, yağ, bal, arpa, saman ve otunu ücretini ödemeden almaktadırlar. Kadılar,
Sayfa 328 - 1609/l.Ahmed AdaletnamesiKitabı okudu
Tımar sisteminden İltizam usulüne geçiş*
İltizam, belli bir bölgede belirli bir dönemde vergi toplama hakkının devlet tarafindan açık arttırma yoluyla satılması ve bireyler tarafından satın alınıp, parasının önceden ödenmiş olması anlamına geliyordu
Sayfa 32 - İletişimKitabı yarım bıraktı
Kadılar eskiden tımar beylerine ve emanet, malikane ya da iltizam tutanlara karşı bağımsız oldukları halde onlar da değişmelerin etkisi altına girmişlerdi. Diğer mevkiler gibi ulemâ mansıpları da satın alınır (rüşvetle elde edilir), alanlar başkentte ya da başka şehirlerde otururlar, kadılık bölgelerine naip gönderirlerdi. Bunlar, Cevdet Paşa’nın deyimiyle “ulemâ kisvesine girmiş avam”dan başka bir şey değildi.
