15. Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali'nin en önemli etkinliklerinden biri Samuel Beckett'in Oyun Sonu başlıklı yapıtının İKSV— Dostlar Tiyatrosu projesi olarak sunumuydu. Bir Türkiye-Fransa ortak yapımı olarak gerçekleşen oyunu, Samuel Beckett ile önce oyuncu, daha sonra da yönetmen olarak çalışmış olan Pierre Chabert'in sahnelediği bu yapımda elinizdeki kitapta yer alan Genco Erkal çevirisi kullanıldı. Bu çevirinin öyküsünü şöyle anlatıyor Erkal:
Yönetmen...iki kez İstanbul'a gelerek oyuncuları tanıdı. Oyunlarımızı izledi, masa başı çalışmalarını yaptık. Bu arada oyunun bugüne kadar yapılan çevirilerinin yetersizliğini gördük ve sonunda çeviri işi de üstüme kaldı. Chabert, Beckett tiyatrosunu çok iyi tanıyor. Onunla hem oyuncu hem yönetmen olarak yıllarca birlikte çalışıp, yakın dostu olmaktan gelen bilgisiyle bu tiyatronun özelliklerini bize aktardı. Beckett tiyatrosunda dilin önemini, dilin müziğinin, ritimlerin, tekrarların, susmaların inceliğini anlattı. Bir yazarı tanımanın en iyi yolunun onu çevirmeye çalışmak olduğuna bir kez daha inandım. Müthiş zor bir metin, çetin ceviz. Üç ayımı aldı. İngilizce metinle de karşılaştırarak, Beckett'in, kendi metnini başka bir dile çevirirken karşılaştığı güçlüklerden ve onlara bulduğu çözümlerden ders alarak kabul edilebilir bir çalışma metni oluşturdum. Provalar sırasında da onu geliştirdik.
Samuel Beckett Yüz Yaşında/Ayşegül YükselKitabı okudu
Tiyatro metni çevirisi
Kaynak metnin sözcüklerine bağlı kalmamak gerektiğini söylerken sözcüklerin kendilerinden uzaklaşarak işlevlerine odaklanmak gerektiğini vurguluyoruz. Bu, kaynak metinde kullanılan ifadelerin anlamlarındaki incelikleri gözden kaçırmamayı da gerektiriyor. Bir başka deyişle, kaynak metnin sözcüklerine bağlı kalmayın derken metni büyük bir dikkatle okumayın, sözcüklerin anlam boyutlarını ayrıntısıyla incelemeyin demiyoruz, tersine: Sözcüklerden uzaklaşabilmek, onların yerine ustaca yenisini koyabilmek için bağlamlarını ve çağrışımlarını iyice kavramak gerekir.
Sayfa 74Kitabı okudu
Tiyatro metni çevirisi
Bir tiyatro metinini çevirmen, genellikle "yazılı" bir metin olarak çevirir ama yazılı bir metin "gibi" çevirmemesi gerektiğini daha önce hatırlatmıştık. Çünkü yazı dili ile konuşma dili birbirinden farklıdır. Tiyatro oyununu yazı diliyle çevirmek, metni öldürmek anlamına gelir.
Sayfa 45Kitabı okudu
Tiyatro metni çevirisi
Sözcüğü sözcüğüne çevirinin tuzağı işte böyle bir şeydir. Çevirmen bu tuzaktan kurtulmak istiyorsa sözcüğü sözcüğüne çeviriyi bir kenara bırakıp belli bir durumda ve bağlamda, belli bir içeriğin normalde nasıl dile getirildiğini düşünmeli ve doğal söyleyişi bulmalıdır.
Sayfa 36Kitabı okudu