Türk tarihi ve harsı — Türk tarihi Osmanlı Devleti’nin kuruluşuyla başlamaz. Ondan evvel büyük bir Türk mazisi ve medeniyeti vardır. Türk milletinin Osmanlılardan çok evvel başlayan tarihlerini, ahlak ve âdetlerini, lisan ve edebiyatlarını, iktisadî vaziyetlerini tetkik etmek lâzımdır.
Cengiz, Attila, Timur, Türk düşmanları tarafından yazılmış tarihlerin isnat ettikleri vahşetlerden tenzih edilmelidir. Türk şiirlerinde, masallarında, romanlarında Turanın aslî tipleri, çağlayan dereler kenarına muhteşem ormanlar yanında kurulmuş baba çadırları, üstünde at ve koyun sürüleri otlayan yüksek otlu çayırlarda ecdad kabilelerinin yavaş yavaş göçmeleri, bütün mirasları can çekişen ataların elinden teslim alınmış yalınkılıcından ibaret eski Türklerin yenilmez şecaatleri, sonsuz fedakârlıkları canlandırılmalıdır.
Kafkasya’da, Volga kıyılarında, Türkistan’da, İran’da ve diğer bütün Türk illerindeki Türkler arasında şimdilik bir tarih, dil ve hars beraberliği olduğu kanaati millî vicdanlarda şuurlanmalıdır (P. Risal’in “Türkler Millî Bir Ruh Arıyorlar” adlı eserinden Türk Yurdu’nun yaptığı tercümenin bir hülâsası).
Melikşah vezirinin akibetine çok üzüldüğü rivayeti vardır. Onun ölümü ile Tac ül Mülk Ebu'l Ganaim'i vezirliğe getirdi. Yeni vezirinin tayini ile bütün yüksek memurlar değiştirildi. Bu suretle Nizam ül Mülk'ün adamlarının tasfiyesine girişildi. Şekil ne olursa olsun Terken Hatun gayesine doğru ilerlemişti.
Moğollar 1241'de Erzurum'u işgal ve tahrip ile bir yoklama yaptıktan sonra 1243'de Baycu Noyan kumandasında hareket eden 30 bin kişilik Moğol ordusu 80 bin kişi civarında bulunan Selçuklu ordusunu Kösedağ'da ciddi bir mukavemetle karşılaşmadan mağlup etti.
İran Moğolları zamanında Erzurum, Sivas, Kayseri, Mardin ve diğer şehirler tahribata uğramıştır. Selçukluların, Mısır Sultanı Baybars'a temayülleri dolayısıyla Anadolu'ya giren Abaga Han'ın rivayete göre Erzurum ile Kayseri arasında öldürdüğü insan sayısı 200 bin ile 500 bin kişiye baliğ olmuştur.
Rumlar Haçlıları soydular;paralarını aldılar.Türkler Haçlıları bu perişan halde görünce merhamet ettiler ;onlara para ve ekmek dağıttılar;hastalarını tedavi ettiler. Rumlardan satın aldıkları Haçlı paralarını düşkünlerine verdiler. Türklerin bu iyiliklerini gören üç binden fazla Frank Müslüman oldu.
Eski bir Selçuk tarihinin güzelce belirttiğine göre:'' Türkler her ülkeye girdiler;her beldeyi aldılar ve hiçbir engel ile karşılaşmadan her tarafa yayıldılar. Öyle ki almadıkları memleket, içmedikleri su, ateşlemedikleri ocak kalmadı. Hükümdarlar, onların gelişinden ürküp kaçtılar; vardıkları şehirleri doldurdular; hakimlerini kovup kendi valilerini tayin ettiler''.
Selçuklu Müesseleri ve Medenıyeti Tarihi Zeki ATÇEKEN
Selçuklular Anadolu'ya geldiklerinde ise burayı insansız, harap olmuş şehirler bakımsız tarlalar ve yıkılmış evler seklinde buldular Arap akınları zamanın da şehirler yakılıp yıkılmış halkı başka yerler göç ettırılmıstır. Türkler Anadolu'da bu boş şehirleri yeniden kurarak şenlendirdiler . Doğudan devamlı olarak akıp gelen Türk kutllerı insan sayısını gün geçtikçe arttırıyor. hatta zamanla bu yerler kafi gelmediği için kıyılara sızarak sahillere yerleştiler