Umberto Eco - Ortaçağ
"Ayrımların gün ışığına çıkması faydalıdır. Böylece aranızdaki gerçek inananlar ortaya çıkacaktır." -Aziz Paulus
Sayfa 142 - Alfa Yayınları , E-kitap 1. Sürüm Nisan 2014
Ortaçağın bitişi ,
Amerika'nın keşfedildiği ve Mağribiler'in Ispanya'dan
kovulduğu tarih olan 1492 yılı olarak tespit edildi.
1016 yıl süren Ortaçağda (Avrupa monarşilerinin doğuşu, kilise ile imparatorluk arası kavgalar,
Haçlı Seferleri; Marco Polo, Kristof Kolomb, Dante ve Konstantinopolis'in
Türkler tarafından fethi gibi yer aldığı )bu kadar uzun bir dönemde hayat
tarzının ve düşünme şeklinin hep aynı kalmış olduğuna inanmak zordur.
undefined
Ortaçağ sadece Avrupa uygarlığına özgü bir dönem değildir. Nite
kim Batı ortaçağının yanı sıra Roma'nın çöküşünden sonra 1000 yıl
boyunca Bizans'ın görkemi içinde var olmaya devam eden Doğu Roma
İmparatorluğu'nun ortaçağı vardır. Aynı yüzyıllarda bir yandan çok bü
yük bir Arap uygarlığı gelişirken Avrupa'da az çok kaçak, ama son derece
canlı bir Yahudi kültürü söz konusudur. Bu farklı kültürel geleneklerin arasındaki sınır, Haçlı Seferleri sırasında Müslümanlar ile Hıristiyanlar
arasında yapılan çarpışmaların yarattığı baskın imge, günümüzde sanıl
dığı kadar belirgin değildi. Avrupa felsefesi Aristoteles'i ve diğer Yunan
yazarlarını Arapça tercümeleri aracılığıyla da öğrenmekte; Batı tıbbı
da Arap deneyiminden yararlanmaktaydı. Hıristiyan âlimler ile Yahudi
âlimler arasında da, yüksek sesle beyan edilmiyorduysa da yoğun ilişki
ler yaşanmaktaydı.
Batı ortaçağının başlıca özelliği, başka dönemlerden veya başka uy
garlıklardan gelen her türlü kültürel katkıyı Hıristiyanlık perspektifiyle
çözümleme eğilimidir.
RODULFUS GLABER, Historiarum Libri [TARİH KİTAPLARI] adlı eserinde ilk
1000 yıl bittikten 30 yıl sonra gerçekleşen olaylardan söz ederken sert hava
koşullarının yol açtığı bir kıtlık döneminden bahseder ve su baskınların
dan dolayı ne ekim ne de hasat için uygun bir an bulunabildiğini söyler.
Açlıktan dolayı fakir, zengin, herkes bitkin
Şarlman'ın reformlarıyla beraber hem manastırlar hem de büyük feo
dal mülkler yeni tarım faaliyetlerini teşvik etmiş ve X. yüzyıl "fasulye dolu
yüzyıl" olarak tanımlanmıştır. Bu ifade harfiyen anlaşılmamalıdır, çün
kü günümüzde fasulye olarak bilmen ürün sadece Amerika'nın keşfiyle
Avrupa'ya gelmiştir ve antikçağda sadece börülce adı verilen fasulyeler
bilinmektedir. Buradaki fasulye terimi baklagil anlamına geliyorsa ifade
doğrudur, çünkü X. yüzyılda tarımda meydana gelen büyük değişiklik
ler sonucunda çok yoğun şekilde bakla, nohut, bezelye ve mercimek, yani
bitkisel protein açısından zengin baklagil tarımı yapılmıştı. Ortaçağda
yoksullar, tavuk yetiştirmedikleri veya kaçak olarak avlanmadıkları süre
ce (çünkü ormandaki av hayvanları derebeylerine aitti) et yiyemezdi. Kötü
beslenmeleri ise tarlaların bakımsızlıktan harap olmasına neden olurdu.
Oysa X. yüzyılda baklagiller yoğun olarak yetiştirilmeye ve çalışan insan
ların enerji ihtiyacım karşılamaya başlar: Protein katkısı artınca insanlar
güçlenir, erken yaşta ölümler azalır, daha çok çocuk doğar ve Avrupa'nın
nüfusu yeniden artar.
undefined
10.y.y.ve 12.y.y. arasında o ana kadar toynakları ancak istisnai durumlar
da deriyle sarılan atlar artık nallara sahip olur (nallar 900 yılına doğru
ASYA'dan getirilir). Binicinin dengesini sağlayan ve hayvanın yan tarafla
rına dizlerle baskı yapmasını engelleyen üzengiler de ASYA kaynaklı olup
yaygın olarak kullanılmaya başlar. Atın kullanımının kolaylaşması, içinde
yaşanan dünyanın sınırlarını genişletir. Bu yeni koşum ve nallama siste
minin yol açtığı müthiş teknik ilerleme, XX. yüzyılda yolculuk sürelerinin
yarıya inmesini sağlayan, pervaneli uçaklardan jetlere geçişle karşılaştı
rılabilir düzeydedir.
Ortaçağda denizcilikte gerçekleşen asıl
devrim, menteşeli kıç dümeninin icadıyla başlar. Yunan ve Roma teknele
rinde, Vikinglerin teknelerinde, hatta 1066'da Britanya kıyılarına çıkan I.
William'ın gemilerinde bile dümen, gemiye istenen yönü verecek şekilde
manevra edilen iki arka yan kürekten oluşurdu. Oldukça yorucu olmanın
yanı sıra bu sistem büyük çaplı gemilerin manevra edilmesini ve özellikle rüzgâra karşı ilerlemeyi imkânsız kılıyordu, çünkü bunu yapmak için
"orsa seyri," yani dümeni, geminin rüzgâra önce bir yanını, sonra diğer ya
nını vermesini sağlayacak şekilde kullanılmasını gerektiriyordu. Dolayı
sıyla denizcilerin küçük kabotajla, yani kıyı boyunca ilerlemekle yetinip,
rüzgâr elverişli olmadığı zaman durmaları gerekiyordu.
Vikinglerin, yan dümenleriyle Amerika kıtasına ulaştıkları muhte
melen doğrudur, ancak bu seferlerin ne kadar zaman aldığı ve kaç gemi
nin batmasıyla sonuçlandığı belli değildir. Ayrıca Vikingler muhtemelen
İzlanda'dan Grönland'a, oradan da Labrador kıyılarına geçtiler; dola
yısıyla Kolomb'un daha sonra yapacağı gibi okyanusu geçmediler. Ama
Kolomb da o yolculuğu, XII. ve XIII. yüzyıllar arasında ortaya çıkan, su
hattının hemen altında pupaya takılan ve tek kişinin dalgaların etkisinde
kalmadan gemiyi yönlendirmek için kolaylıkla manevra edebildiği mo
dern tarzdaki dümenle yaptı.