Jon Elster (d. 1940) sosyal bilimler ve akılcı tercih teorisi felsefesi alanında kitaplar yayınlayan Norveçli toplum ve siyaset kuramcısı. Aynı zamanda Analitik Marksizmin önemli savunucularından, neoklasik ekonomi ve daha çok davranışsal ve psikolojik alanlarda kamu tercih teorisi eleştirmenidir.
"Bir yalan söyleyen yüzlerce yalan söyler." "Yalan söyleyen hırsızlık da yapar." "Bir yumurta çalan bir öküz de calar." "Küçük şeylere inanan büyük şeylere de inanır." "Bir kere suçüstü yakalanandan her zaman şüphelenilir."
"Tanrı bize değiştiremeyeceğimiz şeyleri kabul etme dinginliğini, değiştirebileceklerimizi değiştirme cesaretini ve bu ayrımı görebilme bilgeliğini bağışlasın."
Sayfa 141 - Metis Yayınları 1. Baskı 2008Kitabı okudu
Aslında okuma nedenim biraz daha farklı bu sefer, ismi çok ilgimi çektiği için ve kapağını da çok beğendiğim için okumaya karar verdiğim bir kitaptı. Araştırdığımda ise tam bir bilgiye rastlamamıştım zaten.
Kitabı çok iyi değerlendirebileceğimi sanmıyorum çünkü tam olarak anlayamadan okudum. Çok hakim olmadığım terimler vardı, haliyle okurken çok zorlandım.
Beğendiğim ve anlayabildiğim kısımlar da oldu tabii...
Özetle; rasyonaliteyi farklı yönlerden eleştiren bir kitaptı diyebilirim. Farklı örneklendirmelerden faydalanması da oldukça güzeldi.
İyi okumalar.
Jon Elster, ‘Rasyonalitenin Altüst Edilmesi Üzerine Çalışmalar’ alt başlıklı ‘Ekşi Üzümler’de, insanların neden irrasyonel davranışlar sergilediklerine odaklanıyor. Rasyonaliteye dair genel anlayışı, “Rasyonalite faile ne yapması gerektiğini söyler; fail başka türlü davranırsa o zaman irrasyoneldir,” cümlesiyle özetleyen Elster, bu düşüncenin çeşitli seçenekleri ayıklamanın ötesinde işe yaramadığını savunuyor. İlk olarak verili rasyonel anlayışı sorgulayan yazar, tilkinin ulaşamadığı üzüme ekşi demesi örneğinde simgelendiği gibi, insanların irrasyonel davranışlar sergilediğini söylüyor. Elster araştırmasını, mantık ile insan psikolojisi gibi bir paradoks üzerinden yapıyor.
Bu kitabın ilk yüz sayfası, sosyal bilimlerde nasıl düşünmemiz gerektiği konusunda önemli tüyolar veriyor, fakat geri kalan bölümler beni sarmadı. Hatta iddia ediyorum, bu kitabın tamamını değil, benim aldığım notları okusanız yeterli. Puan olarak; 7/10 veriyorum. Şimdi bu kitabı sosyal-bilimcilerin okumasını tavsiye etsem, vaktinizi çalmış olurum, fakat okumayın desem, bazı önemli noktalardan mahrum kalırsınız. O yüzden tavsiye edemiyorum.