Cengiz Orhonlu; (d. 17 Temmuz 1927, Tokat – ö. 11 Haziran 1976, İstanbul), Osmanlı tarihiyle ilgili araştırmalarıyla tanınan tarihçidir.
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nü 1951’de bitirdi ve aynı fakülteye asistan olarak girdi. 1958’de Osmanlı İmparatorluğu’nda Aşiretleri İskân Teşebbüsü 1691-1696 (1963) adlı teziyle tarih doktoru oldu. 1959’da Montreal’e giderek bir süre İslam Araştırmaları Enstitüsü’nde araştırmacı olarak çalıştı. Daha sonra doçent (1964) ve profesör (1971) oldu. Tarih Dergisi, Tarih Enstitüsü Dergisi, Türk Kültürü, Türkiyat Mecmuası, Belleten gibi dergilerde çoğu Osmanlı tarihine ilişkin çok sayıda makalesi yayımlandı. Doçentlik tezi Osmanlı İmparatorluğu’nda Derbent Teşkilatı (1967) Osmanlılarda karayolu ve ulaşım sistemini, profesörlük tezi Habeş Eyaleti (1974) Osmanlıların Habeşistan’a (bugün Etiyopya) karşı izledikleri siyaseti anlatır. Osmanlı İmparatorluğu’nda Şehircilik ve Ulaşım Üzerine Araştırmalar (1984; yay. haz. Salih Özbaran) adlı yapıtı, daha önce çeşitli dergilerde yayımlanmış sekiz makalesini içerir.