Hakkında
İBNÜ’l-MUKAFFA‘
(ابن المقفّع)
Ebû Muhammed (Ebû Amr) Abdullāh (Rûzbih / el-Mübârek) b. el-Mukaffa‘ (Dâdeveyh) (ö. 142/759)
İran asıllı mütercim, edip ve kâtip.
Muhtemelen 106 (724) veya 102 (720) yılında İran’ın Cûr (Fîrûzâbâd) kasabasında dünyaya geldi. Hûz’da (Hûzistan / Ahvaz) doğduğuna dair rivayetler (İbnü’n-Nedîm, s. 522) Cûr’un Hûz şeklinde okunmasından kaynaklanmış olmalıdır. Asıl adı Rûzbih’tir. Hayatının sonuna kadar Mecûsî olarak yaşayan babası Dâdeveyh, Haccâc’ın vergi tahsildarı iken görevini kötüye kullandığı gerekçesiyle kendisine işkence yapılmış, bu yüzden eli sakat kaldığı için “Mukaffa‘” (eli büzülmüş, çolak) lakabıyla tanınmıştır. Onun lakabını “Mukaffi‘” (sepet ve küfe yapıp satan) şeklinde kaydedenler de vardır. İlk eğitimini Cûr’da Fars kültürü ve Mecûsî geleneğine göre aldığı anlaşılan İbnü’l-Mukaffa‘, babasının Dîvânü’l-harâc’daki görevi sebebiyle küçük yaşta Basra’ya gitti. Basra’daki ortamdan etkilenen ve Arap geleneğine uyarak oğluna Ebû Amr künyesini veren Dâdeveyh onun iyi bir eğitim görmesi için özen gösterdi ve zamanın ediplerinin meclislerine devam etmesini sağladı (Belâzürî, III, 218). İbnü’l-Mukaffa‘, Basra’da fesahatiyle ünlü Yemen asıllı Âl-i Ehtem’in himayesinde olmaları sebebiyle (Câhiz, I, 355) bu aileden fasih Arapça öğrendiği gibi, Basra civarındaki bedevî kabilelerle de yakın ilişki kurarak Ebü’l-Câmûs el-A‘râbî ve Ebü’l-Gūl el-A‘râbî gibi fesahatiyle tanınan bedevîlerden Arap diline dair sağlam bilgiler edindi. Dinî, ilmî ve felsefî fikirlerin harmanlandığı zengin bir kültür merkezi olan Basra’da dönemin yönetici ve ediplerinden Ma‘n b. Zâide, Müslim b. Kuteybe, İbn Ebû Leylâ, İbn Şübrüme, Ammâr b. Hamza, Abdülhamîd el-Kâtib ve Halîl b. Ahmed gibi şahsiyetlerin meclislerine devam etti. Başta Arap dili ve edebiyatı olmak üzere Fars, Hint, Yunan kültürleri hakkında geniş bilgi sahibi oldu.
Memuriyet hayatına babası gibi kâtiplikle başlayan İbnü’l-Mukaffa‘, Emevîler döneminin sonlarında Irak Valisi Ömer b. Hübeyre’nin oğulları olan Basra ve Kûfe Valisi Yezîd ile Kirman Valisi Dâvûd’un kâtipliklerini yaptı. Abbâsîler döneminde Halife Mansûr’un amcalarından Basra Valisi Süleyman b. Ali’nin kâtibi iken halifeyle tanışma imkânı buldu. Halifenin isteği üzerine, daha önce Farsça’ya çevrilmiş bazı Yunan klasiklerini Farsça’dan Arapça’ya tercüme etti. Ardından Kirman Valisi Îsâ b. Ali’nin hizmetine girdi ve asıl şöhretine onun döneminde (750-752) kavuştu. O zamana kadar Mani ve Mezdek dinleriyle karışık Mecûsî inancına sahip olan İbnü’l-Mukaffa‘, bir akşam yemeğinde bir çocuğun okuduğu Kur’an’ın etkisi ve Îsâ b. Ali’nin teşvikiyle davetliler huzurunda İslâmiyet’i kabul etti. Bu tarihten sonra Abdullah b. Mukaffa‘ olarak tanındı. Yeni doğan oğluna Muhammed adını verdiği için Ebû Muhammed künyesiyle de anıldı. Bir süre Halife Mansûr’un amcalarından Ahvaz ve Musul Valisi İsmâil b. Ali’nin yanında çalıştı. Onun çocuklarının eğitimiyle meşgul oldu. Bir müddet Nîşâbur Valisi Mesîh b. Havârî’nin kâtipliğini yaptı (Cehşiyârî, s. 105). İbnü’l-Mukaffa‘ müslüman olduktan sonra fazla yaşamamış, tercih edilen görüşe göre 142 (759) yılında Basra’da öldürülmüştür. Muhammed Kürd Ali ise onun eserlerinin sayısına ve muhtevasına bakarak altmış yaşlarında öldürülmüş olduğunu ileri sürmüştür. Ölüm tarihini 143 (760) veya 145 (762) olarak zikreden kaynaklar da vardır.
Tam adı:
İbnü’l-Mukaffa
Unvan:
İran asıllı mütercim, edip ve kâtip
Doğum:
Fîrûzâbâd, İran, 720
Ölüm:
Basra, İran, 759
Okurlar
8 okur beğendi.
31 okur okudu.
1 okur okuyor.
22 okur okuyacak.
1 okur yarım bıraktı.
Sözler ve Alıntılar
Sevgi, kişiyi dünya ve ahiretin sevgiyi üstün tuttuğu her işinde, erdem mertebesine eriştirir. Böylece onun katında, daha lezzetlisi ve daha tatlısı olmaz.
Kendini beğenmişlik, aklın afetidir.
İnsanların türleri…
İnsanların, Allah’ın koruduğu pek azı dışında, içleri bozuktur: Söyleyebilenleri, ister; duyanları, ayıplar. Soranları, ısrarcıdır; yanıtlayanları, ağırdan alır. Öğüt verenleri, söylediğini yapmaz; öğüt verilenleri, küçümsemekten esen olmaz. Güven duyulanları, hıyanet etmekten kaçınmaz; doğru sözlüleri, yalan konuşmaktan korunmaz. Dindarları, günah sınırına yaklaşmaktan çekinmez; temkinlileri, felaketleri beklemeyi terk etmez.
Bil ki düşünceni önemsizle meşgul edersen, önemli de seni ihmal eder.
Zengin için övgü düzülen hiçbir nitelik yoktur ki yoksul için kusur görülmesin. Cesursa, aşırı agresif denir. Yiğitse, bozguncu denir. Uysalsa zayıf denir. Ağırbaşlıysa, salak denir.
...
Konuşkansa, çenesi düşük olur. Suskunsa, dilsiz (pısırık) denir.
Sayfa 42Kitabı okudu
İletiler
Yorumlar ve İncelemeler
