Karadeniz sahillerine sürülen yüz binlerce Çerkes'in perişan hâline şahit olan Rus tarihçi Berje'nin sözleri 1864 gerçeğini gözler önüne seriyor: "Novorosisk Körfezi'nde toplanmış on yedi bin dağlının bende bıraktığı korkunç izlenimi hiç unutmayacağım