Kemal Burkay

Osmanlı ve İran yöneticileri zaman zaman meydana gelen ulusal hareketler karşısında hınçlarını sadece ayaklanmalara katılanlardan almakla yetinmiyorlar, masum halka da zalimce davranışlarda bulunuyorlar. Ve onların bu dayanılmaz baskıları ve hırsızlıkları bölgede yaşayanları ekonomik olarak çökertiyordu. Bu durumlara Kürt aşiret reislerinin kendi çıkarları uğruna birbirleri ile yaptıkları silahlı mücadeleler ve bunların meydana getirdiği yıkıcı etkiler de ekleniyordu. "Kürt aşiretleri arasındaki kanlı çarpışmalar Kürtleri kökten zayıflatması bakımından İran ve Osmanlı devletlerine yarıyordu. "İran Şahı'nın ve Sultan'ın bu aşırı baskı ve kanlı politikaları bazan Kürtleri zorunlu olarak karşı koymaya itiyor ve bağımsızlık bilincini alevlendiriyordu.

Fırat A

Sovyet tarihçisi Halfin, şöyle yazıyor: Yine 1840 senelerinde Musul'da bulunan Ditil şöyle bahsediyordu: Hükümete karşı gelme suçu ile itham edilen bir Kürdü şehrin ortasında yaktıkları ateşin üstünde bir saca koydular ve diri diri yaktılar. Yine ihtilalci Kürtlerden birisini kaynamış suya atarak işkence ile öldürdüler.'

Reklam

Fırat A

19. Yüzyılda görülen büyük Kürt ayaklanmalarında başı çekmiş olanlar feodal kişilerdir. Örneğin 1840-46'lardaki Kürt hareketine liderlik eden Bedirhan Bey güçlü bir feodaldir. Bedirhan Bey Osmanlılara karşı yürüttüğü bağımsızlık hareketinde Hakkari Beyi Nurullah, Van çevresinde Mahmut Han ve diğer birçok aşiretle ittifak kurmuştu. 1855'teki hareketi yöneten Yezdani Şêr, Bedirhan Bey'in yeğeni idi. Şeyh Ubeydullah güçlü bir ruhani liderdi ve çevresinde pek çok aşiret toplamıştı.

Fırat A

Daha 18 ve 19. yüzyıllarda, petrolün bilinmediği bir dönemde de batılı sömürgeciler Kürdistan'a büyük önem veriyorlardı. İngiliz, Fransız, Alman, İtalyan, Rus, daha sonraları da Amerikalı gezginler, araştırmacılar, devlet adamları, subaylar, misyonerler bu bölgeyi tarayıp duruyorlardı. Hristiyan dinini yayma adına gönderilen misyonerler de dahil, bu adamların hemen tümü kendi ülkelerinin çıkarları için çalışıyorlardı. Kürdistan'ın zengin yeraltı ve yerüstü kaynaklarının farkındaydılar. İngilizler ayrıca, Hindistan ve diğer Uzakdoğu ülkeleriyle yaptıkları ticaret için Kürdistan'dan geçen kestirme yollar araştırıyorlardı. Bunlardan biri Trabzon üzerinden ve Fırat yoluyla düşünülen nehir ulaşımı idi. İngilizler bunun için birhayli çalışmalar yaptılar. Daha sonraları ise Bağdat demiryolu projesi ortaya çıktı.

Fırat A

Ortadoğu'ya bir gezi yapan Fransız bilim adamı ve araştırmacısı C. François Volney de "Suriye ve Mısır'a Yolculuk" adlı eserinde Kürtler ve Kürdistan'la ilgili çeşitli bilgiler veriyor ve şöyle diyor: Modern coğrafyada bu ülke Kürdistan olarak tanınır. Ülke tahıl, keten, susam, pirinç, muhteşem otlakları, mazı ve ipek yönünden çok zengindir.

Fırat A

Niebuhr, Kürdistan hakkında genel olarak şöyle der: "Kürdistan dağlık ve çok verimli bir ülkedir. Özellikle mazı üretimi ve helva yapımında. Her yıl Kürdistan'dan Halep'e şaşırtıcı miktarda mazı gider; mazı, Halep'ten uzağa, Avrupa'ya taşınır. Helva bu taraflarda şeker yerine kullanılır. Ayrıca pamuk, pirinç, tütün, üzüm ve incir yetiştirilir. Kökboya, "fua", kas (ağaçlarda çoğaltılan bir ipek türüdür), "alk" veya sakız önemli ürünleridir.