Mukatil bin Süleyman (d. 702, Belh - ö. 767, Basra), Tabiin dönemi hadis alimi ve müfessir.
Tam ismi Ebu’l-Hasan Mukâtil b. Süleyman el-Ezdi el-Horasani el Belhi'dir ki 702 yılında Belh şehrinde doğmuştur. Eğitimini Merv'de tamamladıktan sonra Irak'a geçmiş, Basra'ya yerleşmiştir. Daha sonra Bağdat'a giderek orada hadis üzerine çalışmış ve hadis rivayet etmiş, sonra Basra’ya tekrar geri dönerek ömrünün sonuna kadar bu şehirde kalmıştır.
Eleştiriler
Mukâtil bin Süleyman, din bilimlerinin hadis ve tefsir alanlarında çalışmalar yapmış bir bilgindir. Tefsir alanında olmasa da hadis alanında çok ciddi eleştiriler almıştır.[1]
Hadis biliminde otorite olan iki alim Buhari ve Nesâî onun hadis haberlerini kabul etmemiş, Nesai 'Hadis uydurdukları bilinen yalancılar Medine'de İbn-i Ebi Yahya, Bağdat'ta el Vakıdi, Horasan'da Mukatil bin Süleyman ve Şam'da Muhammed ibni Said'tir.' diye yazmıştır.[2] Yine pek çok alim de onu hadis konusunda 'güvenilir' olmadığından dolayı eleştirmiştir.
Tefsir alanında ise tüm biyografi yazarları onun otorite olduğu konusunda hemfikirdir.[3] Yazmış olduğu Tefsir-i Kebir isimli kitabı İslam dünyasında yazılmış ilk tam tefsir kitabı özelliği taşımaktadır. Bu kitap üzerine Şafii 'İnsanlar tefsirde Mukâtil'e muhtaçtırlar' demiştir. Fakat bu tefsir kitabında yer alan hadislerin kaynaksız olmasından hatta yazarının hadis uydurma alışkanlığı bulunduğundan dolayı bazı alimler tarafından şiddetli eleştiri almıştır.
Eserleri
Tefsir-i Kebir
el Eşbah ve’n Nezair fi’l Kur’ani’l Kerim, Kur'an terimleri sözlüğüdür.
Tefsir-u Hamsi Miet-i Ayetin mine'l Kur’ani ve biha Ahkam'un Fıkhıyye, Ahkam ayetlerin tefsiri üzerine yazılmıştır.
Tam adı:
Ebu’l-Hasan Mukâtil b. Süleyman el-Ezdi el-Horasani el Belhi
Mekke'de inen Lokman sûresi, Kûfiyyûna göre 44 âyettir.
Rahman, Rahim Allah 'ın Adıyla
1. Elif-Lâm-Mîm.
2. Bunlar {bâtıla karşı Allah tarafından muhkem kılınmış} hakim kitabın âyetleridir.
3. (Bunlar) ihsan edenler {yani, takva sahibi olan kimseler} için {dalâletten kurtaran} bir hidâyet ve {azabtan uzak tutan} bir rahmettir.
Allah Teâlâ,
بِسْــــــــــــــــــــــمِ اﷲِارَّحْمَنِ ارَّحِيم
Bu ( yani Qur’an ) insanlar için ( körlükten kurtaracak ) bir beyandır,
Muttaqiler için de ( dalaletten kurtaracak ) bir hidayet ve öğüttür..
بِسْــــــــــــــــــــــمِ اﷲِارَّحْمَنِ ارَّحِيم
Allah -ki O'nun dışında ilah yoktur- hayy'dır ( asla ölmeyendir)
qayyumdur ( her canlıyı yaratıp ayakta tutandır )
Bütün mahluqat O'nun kuludur ve mülkündedir.
0'nu Kürsisi semaları yani bütün gökleri ve arzı kuşatmıştır...
Kâmil Yeşil - 06 Mayıs 2019,
Dünyabizim
dunyabizim.com/ramazanda-bir-t...
Yanılmıyorsam Ali Şeriati’nin sözü idi:
“Dinleyen bir şey anlamadı.
Okuyan bir şey anlamadı.
Geriye sadece
‘Hafızın sesi güzeldi’
Kaldı.”
Hafızdan anlaşılacağı üzere konumuz; Kur’an-ı Kerim. Bir adım ileri giderek
Öncelikle şunu belirtiyim ki Mukatil Bin Süleyman Kur'an-ı Kerim'i baştan sona tefsir eden ilk müfessirdir.Yaşadığı dönemin kozmopolitik durumundan dolayı bir kesim tarafından düşünce bazında Müşebbihe olduğuna dair eleştirilse de Ehli sünnet alimleri tarafından sıkıntı olmadığına dair görüş bildirmişlerdir.
Eserine gelince;
Mukâtil bin Süleyman âyeti âyetle tefsir etmiş, rivayet ( nakil ) ve dirayet( akıl ) yöntemini birlikte kullanmıştır. Bu sebeple Mâtüridî gibi sistematik ve kapsayıcı olmasa da aklî tefsir yöntemini kullanan ilk müfessir kabul edilmiştir.
Eserine aldığı bazı hadisler,muhaddislerden tarafından zayıf rivayetler sunduğundan dolayı eleştirilse de;
Mukatil bin Süleyman eserinde tefsirde otorite olduğunu bize ispatlamıştır.
Katılmadığım görüşleri rivayetleri olsa da okunması gereken kaynak eserlerdendir.
Sizlere acizane tavsiyem mutlaka bu tefsiri okurken farklı tefsir kitaplarla da karşılaştırmanızı istiyorum.
Çok beğenmedim. Çünkü bilgiler yeterli değil. Kelimelerin anlamlarına bile yalnış yorumlarını eklemişler. Ben yine de bu kaynağa da bakıyorum. Ama tavsiye etmem.
Hadisi şeriflerle ve ayetlerle tefsir etmek suretiyle desteklenmiş olmakla birlikte, içinde çok fazla israiliyat da mevcuttur. Neyse ki tahkik edenler israiliyat konusunda uyarı yapmışlar da, eserin güvenilirliğine şüphe karışmamış oldu böylece.
Bu arada benim okuduğum "muhtasar" değildi. Büyük tefsirin sitede kayıtlı olmaması nedeniyle muhtasar olanı işaretledim.