Sakızlı Ohannes Paşa

Güzel Sanatlar Tarihine Giriş author

Author

0.0/10

0 People

Reads

Likes

577

Views

About

Ermeni asıllı bir Osmanlı ailedendir. Hayatı hakkında yeterli bulunmayan Ohannes Paşa’nın lakabına ilişkin bilgiler de çelişkilidir. Serovpe Sakızoğlu (1730-1790) sülalesinden birinin torunu olduğu ve asıl memleketi Sakız adası olduğu, ecdadının, Sakız adasından “muhaceret” ettiği için bu lakabı kullandığını savunanlar olmuştur. Bir diğer görüşe göre, yaşamı boyunca “Sakızlı Paşa” olarak anılan Ohannes Paşa’nın gittikçe aksayan bir yürüyüşü olduğu ve kendisine hiç yakıştıramadığı bu durumu silmek için sürekli sakız çiğnediğinden kendisine “Sakızlı” lakabı takılmış olduğu söylenir. 1861 yılında kurulan Encümen-i Daniş’te görev aldı. Bu kurumun 48 sayı çıkardığı “Mecmua-yı Fünun” adlı dergide yazdığı ve kapitalizm ile sermaye birikiminden söz eden “İlm-i Servet-i Milel” başlıklı makalesiyle ünlüdür. Çok yönlü bir Osmanlı aydını ve Türkiye’de liberal ekonomiyi savunanların ilk temsilcilerden biridir. Tanzimat döneminde basın-yayın genel müdürlüğü (1862-63) yaptı. Mekteb-i Mülkiye-yi Şahane (Siyasal Bilgiler Okulu) 1877’de yüksek okul niteliği kazanınca kendisi orada “ilmi servet” konusunda açılış dersini vermişti. Daha sonra yine bu okulda “ilm-i servet-i milel”, “usül-ü idare-i mülkiye” ve Mekteb-i Fünun-ı Nefise-i Şahane (Güzel Sanatlar Akademisi)’de estetik dersleri okuttu. Hariciye Vekaleti Umumi Kâtibi (1871) ve Hazine-i Hassa Nazırı (1897) olarak da görev yapmıştır. Özellikle dönemin Jön Türkleri kendisinden fazlasıyla etkilenmişlerdi. 1862’de Matbuat Müdürü olan Ohannes Paşa Matbuat Müdürlüğünün ardından Şûrayı Devlet üyesi olmuştur. Matbuat Müdürü olarak 1862-1863 arası görev yaptığı anlaşılmaktadır. Ohannes Paşa, bu coğrafyada yetişmiş ilk ekonomisttir. Mülkiye Mektebi’nde, Portakal Mikael Paşa ile birlikte açık pazar ekonomisi dersleri vermiştir. Özel ilgi alanları arasında, bugün fırsat eşitliği, sermaye dağılımı, ücrette dengesizlik gibi konular bulunuyordu. Zira Ohannes Paşa’nın haksızlığa hiç dayanamayan bir yapısı vardı ki, bunu yazdığı pastoral (doğa güzelliklerini anlatan) öykülerde de görmek mümkündür. Prof. Korkut Boratav’a göre, Sakızlı Ohannes Paşa 1908’lerde ve sonrasında, İttihad ve Terakki Cemiyeti’nden Mehmed Cavit Beyle birlikte liberalizmi savunan ve bunun üzerine kitaplar yazan ekonomistlerden biriydi. Osmanlı ekonomi hayatına bu düşüncelerle etki etmişler ve devletçiliğin doğuşunu geciktirmişlerdir. Sakızlı Ohannes, Türkiye’de klasik liberal ekonomiyi savunan eserler kaleme aldı. İmparatorluğun kalkınması için serbest rekabeti gerekli görerek korumacılık, devletçilik ve tekel usûlüne, narha (devletin fiyatları belirlemesi) karşı çıktı. O dönemde, Avrupa’da tartışılmakta olan sosyalizmi eleştirdi ve insan doğasına aykırı olduğu görüşünü savundu. Estetik üzerine verdiği derslerin notlarından oluşturulan “Fünun-ı Nefise Tarihi Medhali” adlı eseri, “Güzel Sanatlar Tarihine Giriş” (2005) adlıyla yeniden basılmıştır. Bu eser, güzel sanatlara içten hayranlık duyan Servet-i Fünun şair ve yazarlarını derinden etkilemiştir.

Title:

Ekonomist, Devlet Adamı

Birth:

1830

Death:

İstanbul, Türkiye, 1912