Hakkında
Ebu Abdullah Muhammed bin Süleyman el-Cezûlî (ö. 870 H/1465 M), İmam Cezuli olarak tanınan Fas'lı, Berberi asıllı Cazule kabilesinin Şazeliyye tarikatina bağlı sufi veli. Meşhur salavat kitabı Delail-i Hayrat'ı derlemekle bilinir. Birçok Fas'lı tarafından Marakeş'in yedi evliyasından biri sayılır.
Fas’ın güneyinde bulunan Sûs vadisinin Cezûle (Cüzûle) bölgesindeki Simlâl köyünde doğdu. O dönemde Güney Fas ve bölgenin ilim merkezi olan Merakeş Portekiz tehdidi altında bulunduğundan Fas şehrine giderek memleketinde başladığı tahsilini orada sürdürdü. Aslen Cezûle kabilesine mensup bir Berberî olmakla birlikte seyyid olduğu kabul edilen Cezûlî, Fas’ta bugün Karaviyyîn Camii’nin yanında bulunan Medresetü’s-saffârîn’de dil ve din ilimlerini tahsil etti. Sonraki dönemlerde Şâzeliyye tarikatının çok önemli temsilcilerinden biri durumuna gelecek olan Şeyh Ahmed Zerrûk ile muhtemelen burada tanıştı. Daha sonra memleketine dönen Cezûlî, burada iki kabile arasında çıkan çatışmada öldürülen bir kişinin katilinin tesbit edilememesi yüzünden tekrar çatışma noktasına gelen kabileleri uzlaştırmak üzere söz konusu kişiyi öldürme suçunu kendisi üstlenince gelenekler gereği kabile sınırları dışına çıkarıldı. Bunun üzerine önce Tanca’ya, ardından Mekke, Medine ve Kudüs’e gitti. Kırk yıl sonra Fas’a döndü. Bugün Kazablanka şehrinin yakınlarında küçük bir kasaba olan Aynülfıtr’da (Azemmûr) bulunan Benî Amgar Zâviyesi şeyhi Ebû Abdullah Muhammed eş-Şerîf vasıtasıyla Şâzeliyye tarikatına girdi. Meşhur virdi Delâʾilü’l-ḫayrât’ı bu yıllarda tertip etti. Daha sonra on dört yıl süren bir inzivâ hayatı yaşadı. Halvetten çıktıktan sonra yerleştiği Asfi’de çevresinde 10.000’in üzerinde mürid toplandı. Müridlerinin hızla artmasından endişe eden Sûs bölgesi valisi tarafından isyana sebep olabileceği gerekçesiyle Asfi’den sürüldü. Birçok müridiyle birlikte Şeyâzıme bölgesine giderek Efûgāl köyüne yerleşti. 16 Rebîülevvel 870’te (6 Kasım 1465) sabah namazını kılarken secdede vefat etti ve burada yaptırmış olduğu camiye defnedildi. Vefat tarihi olarak bazı kaynaklarda 869 (1464), 872 (1467) ve 875 (1470) yılları da gösterilmektedir. Cezûlî’nin siyasî otorite tarafından zehirletilerek öldürülmüş olması kuvvetle muhtemeldir.
Müridlerinden Ömer b. Süleyman es-Seyyâf, şeyhinin intikamını almak için taraftarlarıyla birlikte Sûs şehrini yakıp yıktı. Cezûlî’nin cesedini bir tabuta koyarak gittiği her yere götürdü. Seyyâf’ın öldürülmesinden (890/1485) sonra Cezûlî’nin naaşı tekrar Efûgāl’de toprağa verildi. Ebü’l-Abbas Ahmed el-A‘rec yetmiş yedi yıl sonra Merakeş’e girince Cezûlî’nin naaşını aynı yerde medfun olan babasının cesediyle birlikte Merakeş’teki bir türbeye nakletti.
Kuzey Afrika tasavvufunun en önemli simalarından biri olan Cezûlî, Şâzeliyye tarikatının Cezûliyye kolunun kurucusudur. Muhammed Mehdî el-Fâsî, Mümtiʿu’l-esmâʿ fî ẕikri’l-Cezûlî ve’t-Tebbâʿ adlı eserinde Cezûlî ile halifesi Abdülazîz et-Tebbâ‘ ve tasavvufî görüşleri hakkında geniş bilgi vermiştir.
Cezûlî’nin İslâm dünyasının her tarafında çok yaygın olarak okunan Delâʾilü’l-ḫayrât adlı evrâdının yanı sıra Ḥizbü’l-felâḥ, Ḥizbü’l-Cezûlî adlı iki evrâdı daha vardır. Ḥizbü sübḥâni’d-dâʾimî lâ yezâl adıyla da tanınan son evrâd halk ağzıyla yazılmış olup Şâzeliyye tarikatı mensuplarınca okunur.
Tam adı:
Ebu Abdullah Muhammed bin Süleyman el-Cezûlî
Unvan:
Cezûliyye tarikatının kurucusu Kuzey Afrikalı sûfî
Doğum:
Sous, Fas, 1404
Ölüm:
Marakeş, Fas, 1465
Okurlar
16 okur beğendi.
294 okur okudu.
32 okur okuyor.
180 okur okuyacak.
7 okur yarım bıraktı.
Sözler ve Alıntılar
![Selîm Gök[h]an](https://r2.1k-cdn.com/sig/size:96/plain/https%3A%2F%2F1k-cdn.com%2Fresimler%2Fuyeler%2F1266784_1716810810_ALLmw.jpg){kind=small}
Allahım! Efendimiz Muhammed'e okuduğumuz salâtla kalplerimizi aç. İşlerimize kolaylık ver. Kederlerimizi kaldır. Üzüntülerimizi gider.
Günahlarımızı bağışla. Borçlarımızı ödemeyi nasip eyle. Halimizi ıslah eyle. Emellerimize ulaştır. Tövbemizi kabul eyle. Günahlarımızdan bizi arındır.
Âmin..
"Allahümme salli alâ Muhammed ve alâ âli Muhammed."
Allahım! Şeref ve ululuğun kutbu, nübüvvet ve risâlet güneşi, dalâletten hidayete sevkeden, cehaletten herkesi kurtaran Efendimiz Muhammed'e salât eyle.