Sultan Abdülhamid Han'ın Sırdaşı diye vasıflanan Tahsin Paşa "Hünkarım" dediği Sultan için bugün dahi onu anlayamayan cehalet sahibi kimselerin kullandığı "müstebid" ifadesini kullanmış mıydı?Kitapta yazanlara şöyle bir bakacak olursak;S.35...daha doğrusu,Said Paşa'nın hususi ve siyasi hayatını Sultan Hamid'in mutlak ve müstebid idaresinden ayırmak mümkün değildir.S.68 Sultan Hamid, İngiliz siyasetini kuşkulandırmaktan çok korkmakla beraber...S.80 Sultan Hamid 'in en çok çekindiği devlet İngiltere idi.S.246 Hatıra ilk gelen şey, Sultan Hamid gibi müstebid ve müstakil bir hükümdarın...Kitapta bu ve bunlara benzer birçok tezat cümle yer almakla beraber, kitabın arkasında yer alan yorumlarda kitap ile taban tabana zıt yorumlar...Bir tarafta Bahadır Yenişehirlioğlu'nun dizide hayat verdiği Tahsin Paşa karakteri için "...bu kitap ışığım oldu."diyor.Diğer tarafta dizinin danışmanlığını yapan Selman Kayabaşı'nın "Sultan Abdülhamid'in hayatını ve Osmanlılar 'ın son dönemini yazan tarihçilerimizin en fazla müracaat ettiği kaynak..." diye nitelendirmesi... Kitabın diğer yayınlardan basımlarına da kesinlikle bakılmalı ancak Yakın Plan Yayınları'ndan Tahsin Paşa'yı okuyan, diğer Osmanlı tarih kitaplarında anlatılan Tahsin Paşa'yla bağdaşmadığı bâriz bir gerçektir.
Sultan Abdulhamit tarihimizde en çok ifrat ve tefrit arasında kalınmış hükümdarlarımızdandır. Kimisi ölümüne sever hatasızlık, günahsızlık, mükemmellik afteder. Kimisi beceriksizlik hatta hainlikle suçlar. Sultan Abdülhamit'i 14 yıl boyunca yanında bulunmuş başkatibi Tahsin paşanın kaleminden okuyoruz. Okuyacaklar için notlar
1- Benim okuduğum ketebe yayınları çevirisinin dili çok akıcı ve anlaşılması kolay.
2- Hatıratta Sarayın günlük rutinlerinden, tören kutlamalara, hükümetin işleyişine, Sultan Abdulhamit'in kişiliği karakterinden, hanedan ile ilişkilerine, dış ve iç politika tutumlarına neredeyse herşeye değinilmiş. Tüm yönleriyle birinci elden bilgi ve fikir sahibi oluyorsunuz.
3- Hatırat bir çok kişinin ve olayın iç yüzüne açıklama getiriyor. Bu yönüyle özellikle tarih çalışması yapanların ilk başvuru kaynağı.
4- Bu çalışma hatırat olduğu için tabii olarak yazarın kişisel bakış açısını yansıtıyor. Yine de bende oluşan kanaat yaptığı tahlillerde olsun kullandığı dilde olsun Tahsin paşa oldukça objektif olmaya çalışmış olduğudur. (Yaptığım bu değerlendirme yanlışta olabilir. Nitekim tarihçi olduğumu iddia etmiyorum)
Sonuç olarak zihninizde doğru bir Sultan Abdulhamit portresi çizmek istiyorsanız ilk okumanız gereken eser bu. İnsanları doğruları ve yanlışlarıyla, güçlü ve zayıf yanlarıyla kabül etmeliyiz. Bu kitapta tam olarak bize bunu veriyor.
Sultan Abdülhamitin 14 yıl başmabeynciliğini yapan Tahsin paşa Sultan Abdülhamiti ,onun uyguladığı siyaseti ve yaşantısını anlatıyor ve bence büyük çoğunluğu tarafsız bir şekilde yazılmış.
Tarihe ilgi duyan herkesin okuması gereken bir kitap çünkü tarih çoğu zaman yanlış öğretiliyor. Bu kitap o dönemin siyasi ortamını , Osmanlı devletini yıkma çabalarını görme imkanı sağlıyor.
Kitapta Osmanlıca kelimeler biraz yoğun , anlama güçlüğü çekebiliyorsunuz ama yine de çok verimli bir kitap.