Seneca kesinlikle en önemli düşünürlerden, ancak en nihayetinde bir insan. Hatalı düşünceleri olabilir. Dolayısıyla bu kitabı okuyup da her cümlesini doğrudan ilke edinmemek; onun yerine biraz doğruluğunu tartmak, üzerine düşünmek gerekir. Yani şimdi kendisini mezardan kaldırıp sorsak, Seneca da böyle derdi diye düşünüyorum; çünkü zaten bu kişilerin yaptıkları şey bu. Şimdi bana "ya sen kimsin kardeşim, adam ömrünü düşünmeye adamış, hadsiz" falan da diyebilirsiniz. Kısmen ben de diyorum zaten; ama ne yapayım kardeşim, bu adamın yaşadığı çağ ile şu anın alakası yok. Düşünmeye zaman ayıramıyoruz ki. En fazla düşünebildiğim şey Hasan Arat yeni teknik direktörü ne zaman açıklayacak? Evet, gündem bu. Çağlar arası farkın asıl dikkate alınması gereken nokta ise bu değil: Bazı şeyler bugün hala aynen geçerliliklerini korusalar da birçok şey bugün geçerli değil, veya geçerli olma yüzdeleri farklı. Bazısı tamamen geçersiz hale gelmişken burada bahsedilen bazı şeyler önemini tamamen olmasa da bir miktar yitirmiştir. Unutmayın değişim kaçınılmaz ve arada binlerce yıl var; dolayısıyla değişim çok fazla miktarda. Şartlar çok farklı ve zamanında stoacıların önemsiz olarak gösterdiği bazı şeyler artık önemliler ve üzerlerinde durulmalı.
Ama kitap kötü mü, tabii ki hayır. Dediğim gibi. En temelde söylenen şeyler hala geçerli çünkü nihayetinde hala insanız ve hala doğup, yaşayıp ölüyoruz. Sadece doğum ile yaşam arasındaki süreçlerin değişmesinden kaynaklı, stoacıların bazı argümanlarının belirli derecelerde geçersizleşmesi durumu söz konusu. Bu bencesi tabi.
Carl Gustav Jung
