Bu inceleme, sadece 
Sanşiro romanı ile sınırlı olmayıp, Soseki’nin hayatına, külliyatına ve fikriyatına dair pek çok mevzuyu kapsayacak şekilde yazarın romanlarında da umumiyetle odak noktası olan Doğu-Batı düalitesinin perspektifiyle değerlendirilip öyle ele
Oysa ben sevdim, hayaller kurdum, güldüm ve adının gölgesinde izledim göğü. Ama yoksun.. Sanki yokken sen, daha çoksun.. ‘‘Olsun’’ demeye varamaz ki dilim. Fakat ben içi boş bir defter olmayacağım artık. Diyeceğim ki düştüm! Ama..uçtum da!
Toplu Şiirler - İlhan BERK (Ve bir sözcük: Yorgunum.)
Şimdi bütün sözcükler yorgunum.
Ve ilk defa, okumak da yordu beni...
Geçtiğimiz ay 
Nazım Hikmet Ran'ın 
Bütün Şiirleri isimli, yine 2 bin sayfalık bir eserini okumuştum. O bu kadar yormamıştı. Hatta akıp gitmişti sayfalar...
Toplu Şiirler
İsmi şiirler olsa da oldukça fazla düzyazı var, eserin hacmini de düşününce hayli zorluyor okurken. Bu nedenle bir çırpıda
Tanrı eşeği yarattı ve ona dedi ki: “Sen güneşin doğuşundan batışınadek durmak, dinlenmek bilmeden çalışacaksın, sırtında ağır çuvallar taşıyacaksın ve zekâdan yoksun olarak 60 yıl yaşayacaksın. Eşek olacaksın!” Eşek 60 yılı çok uzun buldu. “Ben durmak bilmeden çalışmaya bu kadar uzun zaman nasıl katlanırım?” dedi. “Bana 20 yıl yeter.” Tanrı maymunu yarattı ve ona dedi ki: “Sen daldan dala atlayacaksın, saçma sapan şeyler yapacaksın, komik olacaksın ve 20 yıl yaşayacaksın.” Maymun da 20 yıl ömre itiraz etti. “Âlemin eğlencesi olmak için çok uzun bir zaman bu. Benim ömrüm 10 yıl olsun” dedi. Ve Tanrı insanı yarattı. Dedi ki: “Sen insan olacaksın, Bu gezegenin yegâne akıllı yaratığı olacaksın. Aklınla hayvanları yöneteceksin. Dünyaya egemen olacak ve 20 yıl yaşayacaksın!” İnsan açgözlüydü. 20 yıl ömrü az buldu. Zekâsına da pek güveniyordu. İtiraz etmekle kalmadı, Tanrı'ya yol yöntem de gösterdi. “20 yıl bana çok az. Sen en iyisi eşeğin ve maymunun istemediği yılları da bana ver” dedi. İşte bu yüzdendir; insan 20 yıl insan gibi yaşar. Sonra 40 yıl eşek gibi çalışır. Son 10 yılında da torun torbanın maskarası, yani maymunu olur.
“Bu dünya, senden olmayanlarla hoştur. Onların sana verdiği ilimlerle, kıymetlerle, gönüllerle hoştur. Sadece senin gibiler değil, senden olmayan da çok yaşasın ki, sen de yaşa. Hele bir de onun gözüyle gör şu fani dünyayı. Herkes beyaz olsa, o zaman beyazı fark edemezsin ki. Veyahut da siyah. Beyaz en güzel siyahta belli eder kendini. Beni ben yapan yegane şey, benden olmayandır. O yoksa, sen de yoksun. Ne anlamın kalır, ne rengin belli olur, ne de tadın…”
Hükümet Kadın filminden/ Aziz Veysel Nuroğlu