Burak Behlül
@buvakbehlul
Blogger.
İnstagram: buvakbehlul
Blog: buvakbehlul.medium.com
İSTANBUL
3 Ekim 2000
511 okur puanı
Haziran 2019 tarihinde katıldı
Okuma Hedefleri
Çünkü farklı düşünenlerden
nefret etmelerinin nedeni, onların başka bir görüşü savunuyor olması değil, kendi fikir ve yargılarını oluşturmaya
kalkışmalarıdır; oysa kendileri böyle bir şeye asla girişebilmiş değillerdir ve aslında bunun farkındadırlar. - Kısacası, düşünebilenler çok azdır ama herkes fikir sahibi
olmak ister. Kendileri düşünmek yerine başkalarının hazır
fikirlerini alınayıp da ne yapsınlar?
Sayfa 60 - Sel YayınlarıKitabı okudu
Ciddi konuşmak gerekirse, bir düşüncenin yaygınlığı onun doğruluğunun kanıtı değildir, hatta doğru olma ihtimalini arhrmaz bile. Bunun tersini ileri sürenler, şunları varsaymak zorundadır: 1- Zaman geçtikçe, yaygınlığın kamtlama gücü zayıflar, kaybolur: Yoksa bir defa evrensel doğru sayılmış bütün eski hataları yeniden kabul etmek, mesela Ptolemaios sistemine dönmek veya bütün Protestan ülkelerde Katolikliği geri getirmek gerekecekti; 2- Uzamdaki uzaklaşmamn da aynı etkiyi yapması gerekir: Yoksa Şudizm, Hıristiyanlık ve İslam taraftarları düşüncelerinin evrenselliği konusunda sıkınhya düşerdi. (Bkz. Bentham, Tactique des assemblees legislatives, cilt II, s. 76.)
Sayfa 59 - Sel YayınlarıKitabı okudu
Bir düşüncenin yaygınlığının bu kadar etkili olması çok gariptir, çünkü aslında kendilerine bakarak, böyle bir fikrin nasıl hiç akıl yürütmeden ve yalnızca örneği taklit ederek kabullenildiğini görebilirlerdi. Ama göremezler, çünkü kendini tanıma onlarda tamamen eksiktir.
Sayfa 59 - Sel YayınlarıKitabı okudu
Okur Takip Önerileri
Bana bir yerden tanıdık geldi
Gerçekten de insanlar, genel kabul gördüğüne inandınidıkları bir fikri ne kadar saçma olursa olsun, kolayca benimserler. Emsal, hem düşüncelerini hem de eylemlerini etkiler. Çoban nereye götürürse oraya giden koyunlar gibidirler: Onlar için ölmek düşünrnekten daha kolaydır.
Sayfa 58 - Sel YayınlarıKitabı okudu
Muhalifimizle tüm öncüllerimizi konuşup bunları kabul
ettirdiğimizde, ona bir de vargıyı sormaya kalkmamalıyız,
vargıyı doğruca kendimiz çıkarmalıyız. Hatta öncüllerden
herhangi biri eksikse, onu da sanki kabul edilmiş varsayarak çıkarsamayı yaparız. Bu da bir faZlacia non causae ut causae [neden olmayan bir şeyi neden gibi alarak yanıl(t)ma] uygulamasıdır.
Sayfa 44 - Sel YayınlarıKitabı okudu
Genel Düzeye Kayma
Muhalif bizi açıkça kendi iddiasının belirli bir noktasına
karşı çıkmaya çağudığında, eğer söyleyecek pek bir şeyimiz yoksa, konuyu iyice genel bir düzeye çekmeli ve sonra
buna karşı konuşmalıyız. Mesela belli bir fizik hipotezinin
neden kabul edilemeyeceğini söylememiz gerektiğinde,
insan bilgisinin yanılabilirliği üzerine konuşup buna pek
çok örnek verebiliriz
Sayfa 43 - Sel YayınlarıKitabı okudu
Tartışma kesme
Muhalifin bizi alt edebileceği bir argümantasyona giriştiğini fark edersek, bunun olmasına izin veremeyiz; onun
girişimini sonuca ulaştırmasını engellemeli, bu tartışmayı
zamarnnda kesmeliyiz; tartışmayı ya hepten bitirmeli ya
da başka yöne saptırmalı, muhalifi başka bir konuya yöneltmeliyiz. Kısacası, devreye bir mutatio controversiae [tartışma konusunda dönüşüm] sokmalıyız (Bakınız Hile 29).
Sayfa 42 - Sel YayınlarıKitabı okudu
İnce ayrım
Muhalifimiz bizi bir karşı kanıtla sıkıştırdığında, eğer
konu bir çift anlamlılığa ya da herhangi bir başka duruma
kaydırmaya uygunsa, daha önce hiç düşünmüş almadığımız ince bir ayrım getirerek çoğunlukla kendimizi kurtarabiliriz.
Sayfa 41 - Sel YayınlarıKitabı okudu
Hile 16: Zorluk Çıkarma
Ad haminem ya da ex concessis argümanlar. Muhalif bir
iddia ortaya attığında, bu iddianın herhangi bir şekilde
(sadece görünüşte bile olsa), onun daha önce söylediği
veya kabul ettiği bir şeyle; ya da övdüğü ve onayladığı bir
ekol veya mezhebin ilkeleriyle; ya da bu mezhep taraftarlarının (sahte veya görünürdeki taraftarlarının da) eylemleriyle; ya da kendi yaptığı veya kaçındığı şeylerle çelişip
çelişmediğine bakmamız gerekir. Örneğin intihan savunuyorsa, hemen "Öyleyse neden kendini asmıyorsun!"
diye bağıra biliriz. Ya da mesela muhalif Berlin' de bulunmanın hoş olmadığını söylemişse, "Niçin ilk trene atlayıp
burayı terk etmiyorsun?" diye çıkışıveririz.
Zorluk çıkarmanın bir yolu ınutlaka bulunabilir.
Sayfa 40 - Sel YayınlarıKitabı okudu
Muhalifimize şöyle utanmazca bir oyun oynayabiliriz:
Eğer birçok sorudan sonra, hedeflediğimiz çıkarım yararına cevaplar ortada yoksa, istediğimiz vargıyı sanki kanıtlanmış gibi zaferle öne süreriz. Eğer muhalifimiz çekingen ya da aptalsa ve biz de yüksek bir sesle saygısızca
konuşuyorsak, bu hile gayet başarılı olur.
Sayfa 38 - Sel YayınlarıKitabı okudu
Oyunu Gizleme
Eğer bir sonuç çıkarmak istiyorsak, bunu önceden belli etmemeli, öncüileri tek başlarına, konuşmaya serpiştirerek
kabul ettirmeliyiz. Yoksa muhalif tüm kötü niyetiyle güçlük çıkarır. Veya muhalifin öncüileri kabul etmeyeceği anlaşılıyorsa, bu öncüllerin de öncüllerini ortaya koymalıyız,
yani öntasımlar [ Prosyllogismen] getirmeliyiz. Böyle birçok
öntasımın öncüllerini herhangi bir düzen olmaksızın, yani
oyunumuzu belli etmeden kabul ettirerek bunu ihtiyacımız olan her şeyi elde edene dek sürdürürüz. Yani uzak
bir yerden başlayarak sonuca varınz. Aristoteles bu kuralları Topik, VIII,l' de vermiştir.
Sayfa 26 - Sel YayınlarıKitabı okudu
Apagoge: Muhalifin önermesini doğru kabul ederiz; sonra bunu doğru kabul edilen bir başka önermeyle birlikte bir çıkarsamanın öncülü olarak kullandığımızda ne sonuç çıkacağını gösteririz: Ortaya açıkça yanlış olan bir
vargı çıkmıştır, ya eşyanın tabiatıyla ya da muhalifin
başka iddialarıyla çelişmektedir, yani ad rem ya da ad hominem olarak yanlıştır (Hippia Major ve başka diyaloglarda Sokrates). Demek ki muhalifin tezi olan önerme de yanlıştır: Çünkü her ne kadar yanlış öncüllerden hep yanlış
önermeler çıkmasa da, doğru öncüllerden sadece doğru önermeler çıkar.
Örnek [Instanz], evawmç [enstasis - itiraz], exemplum in contrarium [karşı örnek]: Genel önermenin doğruca formülasyonunda kapsadığı özel durumlara gönderme yapılarak çürütülmesi: Sözkonusu durumlar aslında genel önermeye uymadığından, demek ki önermenin kendisi yanlıştır.
Sayfa 17 - Sel YayınlarıKitabı okudu
Dalaylı çürütmede ise ya Apagoge [sapma; bir şeyi karşıtının saçma ya da olanaksız olduğunu göstererek ispatlama] ya da örneğe [Instanz] başvurulur.
Sayfa 17 - Sel YayınlarıKitabı okudu
Doğrudan çürütme iki türlü olabilir: Ya muhalifin ön ermesini dayandırdığı nedenlerin yanlış olduğunu gösteririz (nego majorem; minorem [büyük ve/ veya küçük öncülün reddi]) ya da nedenleri kabul ederiz ama bunlardan o önermenin çıkmayacağını gösteririz (nego consequentiam [vargının reddiJ); yani tasıının vargısı veya biçimini hedef alırız.
Sayfa 17 - Sel YayınlarıKitabı okudu
İlk önce, her tarhşmanın esasını ele alacak, bir tartışmada aslında ne olduğuna bakacağız. Diyelim ki muhalifimiz bir tez öne sürdü (ya da biz sürdük, bu fark etmez).
Bunu çürütmek için iki tarz ve iki yol vardır.
Tarzlar: a) ad rem [konuya yönelik]; b) ad haminem [insana yönelik] ya da ex concessis [kabul edilmiş olana göre].
Yani öne sürülen önermenin ya eşyanın tabiatıyla, mutlak nesnel gerçekle; ya da muhalifin başka iddialarıyla veya onayladığı diğer şeylerle, yani göreli öznel gerçekle uyuşmadığmı göstermeliyiz. Bu sonuncu tarz sadece kanaate
bağlı göreli bir şeydir ve konuya ilişkin nesnel doğruyla bir bağlantısı yoktur.
Yollar: a) doğrudan çürütme; b) dalaylı çürütme. Doğrudan çürütme tezin nedenlerine, dalaylı çürütme ise sonuçlarına saldırır; ilki tezin doğru olmadığım, ikinci ise doğru olamayacağını gösterir.
Sayfa 16 - Sel YayınlarıKitabı okudu