BARZANİLER:
Yakın dönem Kürt tarihinde etkin rol oynamış Irak Kürdistanı'ndaki Barzan mıntikasında meskun aşiret/aile. Aşiret adını dağlık bölgedeki Barzan Köyü'nden almaktadır. Barzani Aşireti, Beroji, Mizori, Şarvani ve Dolemêri olmak üzere aynı bölgede meskun dört aşiretten müteşekkil bir aşiret konfederasyonudur. Barzanilerin
·
239 görüntüleme
BARZAN: Irak Kürdistanı'nda Türkiye sınırına yakın Büyük Zap neh rinin doğusunda Barzanilerin yerleşim yeri olan ücra, dağlık köy. Barzan mintikası geçimişte Behdinan mirlerinin egemen oldukları alanın içinde yer almıştır. Barzan mıntıkasına yerleşen Barzaniler ile komşuları olan güçlü Zabari aşireti arasında günümüze kadar süren düşmanlık ve çatışmalar yaşanmıştır. Hükümet ve Barzaniler arasındaki savaşta Barzan müteaddit uğramıştır.
ABDÜSSELAM II. (1882-1914): 1907 yılında Osmanlı Devleti'ne karşı isyan eden Nakşibendi tarikatının Halidi koluna mensup Barzan aşireti şeyhi. Molla Mustafa Barzani'nin ağabeyi. Barzanilerin kayıtlı politik tarihi Şeyh II. Abdüsselam ile başlar. Osmanlının son döneminde Kürt milliyetçi talepleri ile ortaya çıkan Abdüsselam Barzani, 1907 yılındabazı aşiret reislerinin desteğini alarak Sultan II. Abdülhamid'e bir telgraf çekti. Kürtçenin bölgede resmi dil olmasını, bölgeye tayin edilecek resmi görevlilerin Kürt olmasını, okullarda Kürtçe öğrenim yapılmasını, bölgeden toplanan vergilerin mahallinde kullanılmasını istedi. Ayaklanmanın gerekçesi vergi yükünün arttırılmış olmasıydı. Üzerine gönderilen kuvvetlerce yenil giye uğratılan ve esir edilen şeyh, iki yıl sonra padişah tarafından affedilerek serbest bırakıldı. Nüfuzu giderek yayılan ve kendini takip eden kabilelerden vergi toplamayı başaran Şeyh, tekrar komşu bölgeyi kontrol eden Zibarilerle karşı karşıya geldi. I. Dünya Savaşı sırasında devletin daha fazla asker tale bine karşı çıktı. 1914 yılında Osmanlı Devleti'nin Musul valisi Diyarbakırlı Süleyman Nazif tarafından idam edildi. Bundan sonra Barzanilerin başına kardeşi Şeyh Ahmed Barzani geçti. Bununla beraber, Barzanilerin adı bu tarihten sonra sık sık duyulmaya başlanmıştır.
ETHEM (1962-): Irak Kürdistanı'nda faaliyet göste ren Kürdistan Devrimci Hizbullah Partisi'nin lideri. Parti 1988'de Kürt Hizbullahı'ndan ayrılan bir grup tarafından kuruldu. IKDP'ye yakın duran parti İran tarafından desteklendi ve finanse edildi. Barzani ailesine mensup olan Ethem Barzani, Kürdistan Parlamentosu'nda milletvekili olarak görev yapti.
İDRİS (1944-1987): Siyasetçi. 1979-1987 yılları arasında Irak Kürdistan Demokratik Partisi'nin başkanlığını yapan Idris Barzani, Molla Mustafa Barzani'nin oğlu, Mesut Barzani'nin ağabeyi ve Neçirvan Barzani'nin babasıdır. Dini merkezlerde eğitim gören bilgili ve geleneksel bir kişilik olan Barzani eğitimini tamamlamadan babasının mücadelesine katılarak Kürdistan Demokrat Partisi (IKDP) içinde görev aldı. 1968 ve 1974 yılında babasını temsilen Irak yönetimi ile yürütülen müzakerelere katıldı. Müzakerelerin başarısız olması sonucu başlayan 1974-75 isyanının idaresinde rol alan Barzani, 1975 yenilgisinden sonra ailesi ile İran'a sürgüne gitti. Babasının ölümünden sonra partinin başkanlığını üstlendi ve kardeşi Mesut Barzani ile birlikte partiyi yeniden organize etti. 1979'da iktidara gelen Humeyni rejimi ile işbirliği yaparak Irak yönetimine karşı savaştı. İdris Barzani, 31 Ocak 1987 tarihinde kalp krizi sonucu ölünce Mesut Barzani,ailenin ve partinin tartışılmaz lideri konumuna geldi. IKDP yöneticilerin den olan oğlu Neçirvan Barzani, Bölgesel Kürt Hükümeti'nde başbakanlık görevinde bulundu.
BARZANİ, MESUT (1946-), Bölgesel Kürdistan Hükümeti Başka
ni ve Irak Kürdistan Demokratik Partisi (IKDP) lideri. Molla Mustafa Barzani'nin oğlu olan Mesut Barzani 16 Ağustos 1946 yılında Mahabatta doğdu. Mustafa Barzani'nin Sovyetlerdeki sürgünden dönüşüne kadar a nesi ile birlikte Irak'ta kaldı. Mesut Barzani'nin annesi Hamayl, geleneksel düşmanları olan Zibari aşiretine mensuptur. Politik nedenlerle eğitimini tamamlayamadı. 1958 yılında Sovyetlerden dönüşünden sonra Babasi Molla Mustafa Barzani'nin yanında yer alan Mesut Barzani 1963 yılında peşmerge güçlerine katıldı. 1970'te Bağdat ile müzakereleri yürüten grubun içinde yer aldı. 1971 yılında IKDP merkez komitesine daha sonra ise partinin politburo üyeliğine seçildi. 1975 yenilgisinden sonra kardeşi Idris Barzani ile partinin yeniden organize olmasını sağladı. 1977'de tedavi olmak için ABD'ye giden babasının yanında yer aldı. Mesut Barzani, Molla Mustafa'nun ölümü ve 1979 yılında Şah'ın devrilmesinin ardından yeniden Irak'a döndü. Iran-Irak savaşı boyunca kardeşi Idris Barzani ile birlikte Irak rejimine karşı politik ve silahlı mücadele yürütürken öte yandan rakip parti Kürdistan Yurtseverler Birligi (KYB) ve onun Başkanı Celal Talabani ile mücadele etti. Kardeşi Idris'in 1987 deki ölümünden sonra parti başkanlığımı tek başına üstlendi. 1988'deki Halepçe Katliamı'ndan sonra Irak Kürt partilerinin şemsiye or ganizasyonu olan Kürdistani Cephe'nin (Barey Kurdistani) oluşumunda kilit rol oynadı. Bundan sonra KYB ile aralarındaki gerginlige rağmen yakin işbirliği içinde oldu. Bu durum Körfer Savap sonrasında Mart 1991 de gerçekleşen Kürt isyanında da devam etti. Mesut Barzani, 1991'deki Kürt syanımın koordinasyon ve başkanlığını yaptı. Bağdat yönetimince bastırılan isyanı müteakip surlara mülteci alunundan sonra BM kararına istinaden Müttefikler tarafından Kürtler için oluşturulan "güvenli bölge" de KYB ile birlikte Kürt devletinin temellerini att. 1992 Bölgesel Kürt Parlamentosu için yapılan seçimlerden sonra iki parti yar yarrya güç paylaşuna gittiler. Ve Erbil merkezli Bölgesel Kürt Hükümeti kuruldu. Fakat daha sonra bir kasum antlaşmazlıklar sebebi ile iki parti arasinda yükselen tansiyon 1994yılında iç savaşa dönüştü ve çatışmalar 1998 yılına kadar devam etti. Erbil ve Süleymaniye merkezli iki hükümet oluştu. Çatışmaya Iran ve Irak dahil oldu. KYB, Iran'ın yardımı ile Erbil'i ele geçirince, Barzani 1996 yılında Saddam Huseyin'in yardımına başvurdu ve Irak ordusunun yardımı ile Süleymaniye'yi alarak Talabani'nin KYB'sini Iran sınırına doğru çekilmeye zorladı. Bir süre sonra toparlanan KYB Süleymaniye'yi geri aldı. Barzani synca 1997'de PKK'ye sıcak takip yapan Türkiye ile işbirliği yaptı. ABD ve kısmen Ingilizlerin aracılığı ile Barzani ve Talabani arasında 1998'de Washington'da bir antlaşma imzalandı. 2003 yılında gerçekleşen Irak işga linden önce iki lider parlamentolarını birleştirerek yeniden Erbil merkezli ortak hükümet kurdular. Barzani ve Talabani öncülüğündeki Kürtler 2003 yılındaki Irak'ın işgali sürecinde ABD'yi desteklediler ve Londra'da düzenle Den rakh Muhalifler toplantısında da önemli rol oynadılar. Savaş sonrasında Kürtler, Irak Anayasası çerçevesinde federasyon hakkı elde ettiler. MesutKürtler, Irak Anayasası çerçevesinde federasyon hakkı elde ettiler. Mesut Barzani Haziran 2005'te Kürt Meclisi tarafindan Bölgesel Kürt Hükümeti Başkanlığı'na seçilirken, rakibi Talabani ise Nisan 2005'te Irak Ulusal Meclisi tarafından Irak Cumhurbaşkanı seçildi.
2007 yılında Kürdistan Başkanlık Konseyi'ni oluşturan Mesut Barzani, 25 Temmuz 2009'da yapılan seçimlerde oyların f9,57'sini alarak tekrar Kür distan Bölgesel Yönetim Başkanlığı'na seçilirken IKDP'nin 10-11/12/2010 2010 tarihli 13. Kongresinde yeniden parti'nin başkanlığına seçildi.
(Dilêmin) MOLLA MUSTAFA (1903-1979): Adı 20. yüzyıl Kürt milliyetçi hareketi ile adeta özdeşleşen ünlü lider. 1940'lı yıllardan itibaren milliyetçi bir lider olarak ortaya çıkan Barzani, 1958'den ölümüne kadar Kürt milliyetçiliğinin tartışmasız en önemli lideri olarak kaldı. Bu dönem de Barzani'nin öncülüğünde yükselen ve Irak yönetimini zorlayan Kürt milliyetçi hareketi diğer ülkelerdeki Kürt milliyetçiliğini doğrudan etkiledi ve canlandırdı. Buna bağlı olarak Türkiye ve Suriye'deki KDP'ler Barzani KDP'sinin etkisi ile kurulurken, Iran KDP'si de canlanış sürecine girerek Barzani'nin etkisi altına girdi. Barzani'nin bu tartışılmaz konumu 1975 yenilgisinden sonra sarsıldı ve sorgulandı.
Barzani aşiretinin Nakşibendi şeyleri klanına mensup olan Molla Mustafa Barzani, Barzan Köyü'nde doğdu. 1914 yılında devlete daha fazla asker ve vergi vermeye karşı çıkan aşiretin kayıtlı politik tarihinin kendisi ile başladığıağabeyi II. Abdüsselam Barzani, Musul Valisi Süleyman Nazif tarafından idam edildi. Idamın ardından aşiretin başına Şeyh Ahmed Barzani geçti. Molla Mustafa Barzani 1930'h yıllarda kardeşi Şeyh Ahmed'in Asurileri Barzan topraklarına/mintikasına yerleştirmesine karşı çıkması ile tanındı. Şeyh Ahmed'in öncülüğünde başlayan isyan sırasında şiddetli çatışmalar yaşandı ve sonuçta Barzani kardeşler kuşatıldı. İngiliz Hava Kuvvetleri (RAF) Barzan'ı bombaladı. Barzaniler Türkiye'ye sığındı. Bir süre sonra Irak'a geçen Barzaniler Irak'ın güneyinde ikamete tabi tutuldular. Süleymaniye'de göz hapsinde tutulan Molla Mustafa 1943 yılında kaçarak Iran üzerinden Barzana geldi ve yeniden isyan hazırlıklarına başladı. Bu sırada 1941 yılında kurulmuş olan Kürt milliyetçi partisi Hiva (Hiwa) Barzani'yi destekledi ve ona yardımcı oldu. 1944-45 yıllarında girişilen isyan, Irak ordusu ve İngiliz Hava Kuvvetleri tarafından bastırılınca beraberindeki bazı subay ve savaşçılarla Iran'a geçen Barzani, Sovyetlerin desteği ile Kadı Muhammed önderliğinde kurulanMahabad Cumhuriyeti'nin kuruluşunda hazır bulundu. Molla Mustafa'ya Mahabad Cumhuriyeti tarafından general rütbesi verilerek kendisi askeri güçlerin başına getirildi. İran'ı işgal eden Sovyetler 1946 yılında İran ile anlaşarak Kürtlerden desteğini çekince Iran yönetimi, kısa ömürlü olan Kürt Cumhuriyetine son vererek Kadı Muhammed ve arkadaşlarını idam etti. Iran yönetimine silahlarını teslim etmeyi kabul etmeyerek önce Irak'a çekilen Barzani ve beraberindekiler Irak yönetimin de teslim olma çağrısına karp çıktı. Yer yer başlayan çarpışmalardan bir süre sonra Türkiye-Iran sini on takip ederek 320 kilometre ötedeki Sovyetlere iltica ettiler. Sovyetlere signdi için "Kizil Molla" olarak adlandırılan Barzani'nin bu sürgünü 11 plsünd. 1958 yılında Abdülkerim Kasım öncülüğünde gerçekleşen ve Irak Monarşisine son vererek cumhuriyet ilan eden darbenin ardından Abdul kerim Kasım'ın daveti ile Irak'a geri dönen (6 ekim 1958) Barzani, büyük bir coku ile karşılandı ve Kasım rejimini destekledi. İlk zamanlar Kürtler ve yönetim arasinda esen bahar havası uzun sürmedi. Abdülkerim Kasum pönetiminin Kürtlere otonomi tanımaya yanaşmaması ve Kürt taleplerini karşılamaman sebebi ile gerilen ilişkiler Barzani'nin 1961'deki isyanı ile neticelendi. Ordunun büyük bir bölümünü kuzeye sevk eden Kasim, 1963yolanda Baasçı bir darbe ile devrildi. Bu arada IKDP içinde yaşanan iktidar mücadelesinde Barzani kendisine karşı olan parti yönetimini/politburoyu utun süre elinde tutan Ibrahim Ahmet-Talabani hizbini partiden uzaklaştır mayi başardı. Şehirli, sosyalist entellektuellerden oluşan fraksiyon Barzani'yi feodal ve gerici olmakla suçlamaktaydı. Soran bölgesinde etkinliğini sürdüren Barzani muhalifi grup Irak hükümetinden destek gördü. Bu hizip ile beraber Barzani'ye karşı savaşınca "hain" olarak görüldüler. Irak yönetimine karş sapan Barzani güçleri aynı zamanda IKDP-Politbüroyu, Ibrahim Ahmet ve damadı Celal Talabani'ye bağlı kuvvetleri, yenilgiye uğrattı. Bu hizip 1970 Otonomi Antlaşması'ndan sonra IKDP'ye geri döndü.
Irik Kürdistan'ım fil olarak kontrolünde bulunduran Kürtler ile hükümet güçleri arasındaki çatışmalar aralıklı olarak Kürtlerle Irak yönetimi arasında imzalanan ve Kürtlere otonomi hakka tanıyan 11 Mart 1970 Antlaşmasına (Mart Manifestos) kadar devam etti. Bu arada Irak ile Şarul Arab suyolu ve Pen Körfez üzerinde egemen politik güç olma mücadelesi sebebiyle sorunlu clan Iran monargisi Kürtleri destekledi. Irak yönetiminin Mart Antlaşması'nıuygulamakta gönülsüz davranması ilişkilerin kötüleşmesine sebep nidu. Ote yandan Barzani de taleplerini yükseltme konusunda Iran ve ABD tarafından cesaretlendirildi. 1974 yilinda başlayan isyan devam ederken 1975 yilinda Saddam Hüseyin, Ceraye'de Şatil Arah suyolu meselesinde Iranim istedig tavisleri vererek Iran Şahı ile antlaşmaya vardı. İki üle anda imzalanan Cezayir Antlaşması ile Iran ve ABD Kürtlerden desteği kesince isyan luula. çöktü ve yenilgiye uğrada. Barzani Irana iltica etti.
1975 yenilgisi Kürt milliyetçi hareketinde aylıkları derinleştirdi. IKDP'den ayrılanlar kurduklan yeni olagam ve örgütlenmelerle Barzani'nin uzun süreli muhalifi Talabani-Ahmet Hizbi öncülüğünde Kürdistan Yur severler Birliği'ni (KYB) kundular.
Tedavi olmak için ABD'ye giden Molla Mustafa Barzani 1979'da
Washington'da bulunan Georgetown Hospital'da hayatini kaybetti. İran'da
Mahabad şehrinin hatisunda defnedilen Barzani'nin naaşı 1993 yılında
anavatan Barzan Köyü'ne nakledildi
NEÇİRVAN İDRİS/Néçirvan Idris Barzani (1966-). Siyasetçi. Idris Barzani'nin oğlu ve Mesut Barzani'nin yeğeni olan Neçir van Barzani, Barzan'da doğdu. 1974 yılında İran'a sürgün giden ailesi ile birlikte idi. 1984 yılında Tahran Universitesi'nde başladığı siyasal bilimler eğitimini 1987 yılında babasının ölümü üzerine bırakarak Irak'a döndü ve IKDP'de aktif rol aldı. 1989'de merkez komite üyeliğine seçildi. 1991 Kör fez Savaşı'ndan sonra Irak hükümeti ile yürütülen müzakerelere katıldı. 20 Aralık 1999-14 Haziran 2005 yılları arası Mesut Barzani'nin başkanı olduğu IKDP denetimindeki Erbil merkezli Bölgesel Kürt Hükümeti'nin, IKDP ve KYB'nin ittifak etmesinden sonra da 1 Mart 2006-31 Ağustos 2009 tarihleri arasında ortak Kürdistan Bölgesel Hükümeti'nin başbakanlığını yaptı. En son IKDP Başkan Yardımcılığı görevine getirildi.
BARZANİ, ŞEYH AHMED (1896-1914). Barzani aşireti lideri ve Nakşi Şeyhi. 1914 yılında ağabeyi Abdüsselam Barzani'nin Musul valisi Süleyman Nazif tarafından idam edilmesinden sonra Barzani aşiretinin ba şına geçti, 1920'de Zibarilerle beraber iki Ingiliz subayın ölümüne karışarakAkra se Amediye'ye saldırdı. Ingilizler, Barzan bölgesini Akre'den ayırarak anonu düşürmeye ve Zibarilerle arasında denge siyaseti gütmeye çalıştı. Şeyh dönemin İngiliz yetkilileri ve rakipleri tarafından dinsel heretizmle suçlanmıştır. Bu iddialar muhtemelen onu fanatik müritlerinin gözünden düşümeyi amaçlamaktaydı. Şeyh Ahmed 1931 yılında benzer iddiada bulunan rakip Bradost/lolan aşireti lideri Şeyh Reşid ile çatıştı ve büyük kayıplar verdirerek Iran'a sürdü.
Şeyh Ahmed, merkezi hükümetin 1930'lara kadar bölgeyi denetim altına alma cabana karşı direndi. Barzan bölgesine Asurilerin yerleştirilmek is tenmesine, vergi toplamak amacı ile koyun sayımına ve bölgede karakolların inganna karp çıkan şeyhin, Ingilizlere karşı öncülük ettiği asıl isyan 1931'de patlak verdi. Kendisine bağlı Barzan aşiretlerinin desteği ile başlayan isyanı merkezi hükümet bastırmakta yetersiz kalınca mandater devlet İngiltere yana müdahale etti. Kara saldırısı ile beraber hava kuvvetlerinin desteği ile isyan bastirilinca Şeyh Ahmed ve kardeşi Molla Mustafa Barzani bazı taraftarlan ile beraber Türkiye'ye sığındı. Bir süre sonra Irak'a döndüklerinde alkanin güneyindeki Nasiriye'ye sürüldüler.1934 ve 1935 yıllarında Barzan'da Şeyh Ahmed'in dayısı Ali Bey ile Halil Hoşnav'in öncülük ettiği Barzan isyanın devamı mahiyetinde çatışmalar devam etti. Isyancıların çatışmaları durdurmasına karşılık olarak Ali Bey ye taraftarlarının Barzan'da yaşamasına izin verildi. Şeyh Ahmed ve Molla Mustafa ise Süleymaniye'ye nakledildiler; fakat, Barzan'a dönüşlerine izin verilmedi. Bu süreçte Mustafa Barzani Kürt hareketinin gelecekteki lideri olarak ön plana çıkmaya başladı. Şeyh Ahmed Barzani ise 1958 Abdulke tim Kasım darbesi ile döndüğü Barzan'da Molla Mustafa'nın başını çektiği 1961'deki isyan sırasında Abdülkerim Kasım yönetimine sadık kaldı. Barzani allesi üzerinde dini etkisi devam eden Şeyh Ahmed, ölümüne kadar önemli bir siyasi rol oynamadı. 1969 yılında Barzan'da öldü.
ŞEYH MUHAMMED HALID: Barzan aşiretinin şeyhi ve Şeyh Ahmed Barzani'nin oğlu. 1975 yenilgisinden sonra sürgün olarak Iran'da yaşadı. 1980'lerin başında Kürt Hizbullahı adı verilen İran tarafından desteklenen silahlı İslami partiyi kurdu. IKDP ile gergin ilişkileri olan Şeyh Halid in etkisi zamanla zayıfladı.
UBEYDULLAH (1927-1980). Molla Mustafa Barzani'nin büyük oğlu. Barzani'nin 1945 yılında Irak'a karşı başlattığı isyanın çökine sinden sonra hapsedildi. 1945-1955 arasında hapis yattı. Politik ve ailevi meseleler nedeniyle babası ile bağlarımı kopardı. Molla Mustafa Barzani'nin 11 Mart 1970 tarihinde imzalanan otonomi antlaşmasının uygulanmaması nedeni ile yeniden silahlı isyanı başlatmasına karşın, Irak hükümetinin sunduğu otonomi planını destekledi. 1974 yılında Irak hükümetinde üst lendiği bakanlık görevini 1980'e kadar yürüttü. 1980'in ilk aylarında Baas yönetimince öldürüldü.
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.