Bu yaz için okuma planlarım arasında ‘en mükemmel devlet’ üzerine bir üçleme yapmak vardı; Thomas More- Ütopya Farabî- İdeal Devlet Platon- Devlet Yaz döneminde diğer ikisini okudum; geriye Platon’un Devlet’i kalmıştı. Üçünü de okuyup aynı yere farklı pencerelerden, hem de bambaşka yüzyıllarda hatta binyıllarda bakmış; bambaşka kökenlerden gelen bu üç düşünürü karşılaştırmak istiyordum. Kısa kısa bahsedeyim; 16.yüzyılda

Thomas More ‘un Latince kaleme almış olduğu

Ütopya ‘da bahsedilen devlet, her açıdan kusursuz bir yönetim, kusursuz bir sosyolojik yapı, kusursuz bir ekonomiye sahip. Ama korkarım adı üstünde; ütopik. Çünkü bence öyle kusursuz ki, insan doğasına fazlasıyla aykırı. İnsan ruhunun gelgitleri, duyguların karar verme mekanizmasında oynadığı rol yok sayılmış. 10.yüzyılda yaşadığı düşünülen bir islam filozofu olan

Farabi (etnik köken: Fars? Türk?), aynı zamanda gökbilimci, mantıkçı ve müzisyenmiş. Zaten

İdeal Devlet ‘inde beyin yakan argümanlarla, gökbilim konusundaki bilgisini konuşturuyor, ideal devlet yönetimine, yaratılış felsefesiyle ulaşmaya çalışıyor, öylesine soyut ve alegorik nükteler mevcut ki ideal yönetime deyim yerindeyse kulağını burdan değil diğer taraftan tutarak varması, belki de haklı olabileceği izlenimini veriyor insana. İnsan doğasına bu kadar aşina olan ve insanın hamurunun yapım aşamasına, içerisinde neler barındırdığına bu saydıklarım arasında en çok hâkim olan filozof, Farabî bence. Gelelim Platon’un Devlet’ine. Antik Yunan filozofu

Platon (Eflatun) (Eflatun), kaynaklarda mö 5. Yüzyılda yaşamış olduğu söylenen, hocası Sokrates’ten büyük oranda etkilenerek felsefe tarihinde yer edinmiş bir isim. Sokrates düşünceleri nedeniyle zehir içirilerek ölüme mahkum edilmiş, fakat düşünceleri müritleri tarafından binyıllarca devam ettirilmiş(bana

V for Vendetta ’daki bir repliği hatırlattı: ‘Fikirlere kurşun işlemez bayım’ bkz: fikir uçuşması:)) Günümüzden 2500 yıl önce diyalektik argümanlarla kaleme aldığı ‘Devlet’ bir çok eserinden yalnızca biri. Devlet,

Sokrates ve öğrencilerinden bir grubun en mükemmel devlet yönetimi üzerine konuşmalarını içeren, daha çok Sokrates’in fikir yürüttüğü, öğrencilerinin ise onun fikirlerini çürütmeye çalıştığı diyaloglardan oluşuyor. Platon, günümüzdekilerden hiç de farklı olmayan dönemin yönetim biçimlerinin tümünden rahatsız. Ona göre oligarşi, aristokrasi, demokrasi ve hatta zorbalık aynı kefede. Hepsi berbat yönetim biçimleri. Hepsi birbirine bağlı. Devlet’i kocaman bir insana benzetiyor, insanın organları gibi onun nazarında bir devletin katmanları. İnsanları altın, tunç ve demir olarak üçe ayırıyor. Yaratılıştan kaliteli, erdemli, dürüst, o mutlak ‘iyi’ye ulaşmak için elinden geleni yapan sınıf, altın sınıfı; özellikle filozofların yönetimde olması gerektiği kanısında. Yönetenin değil, yönetilenin kârlı olduğu bir devlet yapısı, herkesin en iyi yapabildiği işi yaptığı bir devlet. Ne faşist, ne anarşist olsa da hem faşist, hem anarşist öğelerin içinde bulunduğu, sağlıklı bir insan bedeninde tüm organların uyum içinde olduğu gibi, tıkır tıkır çalışan bir devlet. İnsan doğasını da hesaba katmış olan Platon, hayal ettiği devletinde, halkın taşkın hareketlerini engellemek adına beni üzen bir yöntem öneriyor; sanatı kısıtlamak. “Resim ve her tür sanat doğrudan uzak kalır, bilgeliğe karşı koyan yanımızla düşer kalkar, sağlam ve gerçek hiçbir şeyin ardına düşmez.” diyor. Sanatın mükemmel işleyen bir devlet sisteminde yeri olup olmadığı konusunda açıkçası hâla bir karara varamadım. Haklı olabilir. Bu üç düşünürün devletlerinde ortak olan yan nedir diye soracak olursanız; yönetenin özellikleri derim. Çünkü bu düşünürler; bu konuda hemfikir: Bir yönetici anlayışlı, belleği güçlü, akıllı ve ince düşünceli, öğrenmeye açık ve en önemlisi adaletli olmalı, eğlenceden uzak durmayı bilmeli. Sonuç olarak bana en uygulanabilir gelen devlet sistemi; hem insan doğasına, hem sosyolojik yapıya göz kırpan Platon’un Devlet’i oldu. Tam anlamıyla gerçekleştirmek mümkün olmasa da en azından o devlete doğru yol almak mümkün. Çok uzun yazmışım, sonuna kadar okuyabilenleri cân-ı gönülden tebrik ediyorum:) İyi okumalar dilerim.