Frankfurt Dersleri
Ingeborg BachmannSözler ve Alıntılar
William Faulkner
Sanki bir kişiyi ismiyle tanıtmak çok ilkelmişcesine, belki de en önemli yapıtı olan "Ses ve Öfke"de umarsızlığa düşürüyor Faulkner okurlarını. Hemen hiç kimsenin, bu kitabın örgü ağı içerisinde yolunu gerçekten bulabileceğini sanmıyorum. Üstelik bunun nedeni William Faulkner'in zamanı kullanma biçimi de değil - üç farklı zaman arasında sıçrayıp duruluyor kitapta, bir kaç cümle 1928 yılına gönderme yapıyorsa eğer, bir sonrakiler 1910 yılından söz ediyorlar. Zamandizimsel zamanı örnek almayan metinleri çoktandır tanıdığımızdan, buradan kaynaklanmıyor güçlük, tersine, isimleri yakalamak istediğimizde, yarı yolda bırakılmamızdan kaynaklanıyor. Romanın içeriğini bir aile romanı içeriği gibi veren kapak yazısının yazarına imrenerek hayran olmamak elde değil.
Kafka'nın, okuduğu kitaptan beklediğine ilişkin çok güzel bir mektubu var: "Okuduğumuz kitap, beynimize bir yumruk gibi inip onu sarsmıyorsa, neden okuyalım? Bizi mutlandırması için mi? Ulu tanrım, hiç kitabımız olmasaydı da mutlu olabilirdik,
gerektiği zamansa bizi mutlandıracak kitapları kendimiz yazabilirdik. İçimizdeki buzulu kıran baltadır kitap. Buna inanıyorum."
Samuel Beckett
Son romanı "İsimsiz"de başı ve sonu olmayan, umutsuzca kendini aradığı bir içkonuşmayı sürdürür. Bu "ben"in, "Mahood"un hiçbir şey yaşantıladığı yoktur artık, bildiği hiçbir öykü kalmamıştır, ancak bir baştan, bir gövdeden, bir koldan ve bir bacaktan oluşan ve bir çiçek kovasında yaşayan bu yaratık, dikkatini toplamaya ve düşünmeye, yalnızca düşünmeye ve sormaya, -ama neyi düşünmek, işte sorunun kendisi!- sorarak hayatta kalmaya çalışır.
Kim onaltı yaşında okuduğu bir kitapta yazarın kendi gibi görünen bir ben ile karşılaşıp onunla neredeyse özdeşleşmemiştir ki, ben sene dönüşmüş ve sen ben olmuştur, o ilk inanç ve büyüyle kalkmıştır bütün sınırlar. Rollerin değiş tokuş edilmesine gerek bile kalmamıştır, rol diye bir şey görülmemiştir ki. Tıpkı bizim gibi açlık çeken, acı çeken, tıpkı bizim gibi düşünen ve duyan biri değil midir şiirdeki o ben, o da bizim gibi güçlü ya da güçsüz, yüce ya da zavallı ya da hepsi bir arada değil midir, bir kaç saatliğine ya da bir aylığına, başka şiirlerle başka kitaplar gelerek onun yerini alana, yine bizim kendi benimizi istila edene değin onunla özdeş değil miyizdir?
Bir keresinde, annesi tarafından yaptığı şeyi itiraf etmeye zorlanan bir çocuk gördüm; önceleri duraklıyor ve belki ondan bekleneni anlamıyordu. 'Yaptığını itiraf et' diye diretiyordu kadın. 'Söyle, ben yaptım de!' Ve birden, sanki beyninde bir ışık çakmış ya da artık susup kendini savunmaktan bıkmışcasına, 'ben yaptım', dedi çocuk, ve sonra söylediği sözden daha doğrusu o can alıcı sözcükten çok hoşlanmış gibi, 'ben yaptım, ben, ben ben' diye yineledi. Artık susmak istemiyor, bağırıyor, sonunda gülmekten sara krizi geçiren biri gibi kendini debelenerek annesinin kolları arasında bulana değin ciyaklıyordu.
'Ben yaptım, ben, ben, ben!' Bir benin keşfedilerek tüm çıplaklığı, anlamı ve anlamsızlığı ile ortaya çıkışını gösterdiği için ilginç bir sahneydi, beni keşfetmekten duyulan sonsuz bir haz, ben demeye zorlandıktan, bu sözcük eskitilerek olağanlaştıktan, bir kullanım sözcüğüne dönüştükten ve isimlendirmesi gereken her şeyin değerini giderek düşürdükten sonra duyulması bir daha olanaklı olmayan şekilde duyulan delirtici bir zevk.
Dört duvarınızın arasında isterseniz geleneksel anlamda bir mutlu aile tablosu yaratabilirsiniz kendinize; ya da isterseniz doludizgin bir yaşam sürebilirsiniz - ama ne yaparsanız yapın, bu dört duvarın dışına çıktığınız anda odak noktası yararlılık olan ve kendine özgü düşüncelerini sizin üzerinizde tutan işlevsel bir dünyanın çarkına kapılmaya yargılısınız.
Şiire gelince, o da insanların uykusunu dağıtabilmek için bilgi kadar yakıcı, özlem kadar da acı olmak zorunda. Uyuyoruz çünkü, kendimizi ve dünyamızı algılamak zorunda kalmanın verdiği korkuyla, birer uykucu kesilmişiz hepimiz.