Mantık
Doğan ÖzlemMantık Gönderileri
Mantık kitaplarını, Mantık sözleri ve alıntılarını, Mantık yazarlarını, Mantık yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
Aristoteles'e göre, her tekil nesne, diğer tekil nesnelerden ayrı duran bir tekliğe sahiptir.
Nesneleri oldukları gibi mi yoksa bize göründükleri gibi mi biliyoruz?
Sayfa 357Kitabı okudu
Gerçekten de bir kişinin mantıksal düşündüğünü belirttiğimizde bununla anlatmak istediğimiz şey, o kişinin of anda nasıl bir psişik hal içinde olduğu, düşünmesini hangi bedensel, psişik, çevresel, toplumsal vb. etkenlerin etkilediği
değildir. Kısacası, bir kişinin mantıksal düşündüğünü belirtirken, o kişinin bedensel, psişik, toplumsal durumunu pek akla getirmeyiz bile. Bizi burada ilgilendiren, mantıksal düşünmenin psişik oluşum süreci değil, bu düşünme tarzının yapısı ve kuruluşudur ve burada mantıksal düşünmeden anladığımız şey, kişinin psişik hallerinden bağımsız, kişilik dışı bir şeydir. Burada mantığı ilgilendiren, iki düşünceyi bir üçüncüsü izlemişse, bunları düşünmüş olan kişi veya kişilerden bağımsız olarak, bu düşünceler arasında geçerli bir ilişki olup olmadığıdır.
Hatta şunu belirtebiliriz ki, felsefe doğruluk hakkında her zaman bir ad tanımı sunabilmiştir; ama doğruluğun neliğine (mahiyetine) ilişkin bir reel tanım, ancak, birbirleriyle çatışan ve hatta birbirlerini yadsıyan çeşitli “izm”lerin kendi görüşlerini yansıtan bir tanımlar çokluğu içinde verilebilmiştir ve bu görünüm günümüz felsefesi için de geçerlidir.
Sebep-Neden Farkı
Sebep (raison, Grund), bir kanıtlama işleminde kanıt (Argument) durumundaki önermede dile getirilen iddiadır. Neden (causa) ise, bir tanıtlama işleminde tanıt (demonstrare, Beweis) durumundaki önermede dile getirilen nesne veya olgu durumundadır. Sokrates'in ölümlü olmasının sebebi bütün insanların ölümlü olmasıdır; cisimlerin yere düşmesinin nedeni yerçekimidir.
Özdeşlik, çelişmezlik, üçüncü halin olmazlığı
İşte, bir şeyi “kendi olan” olarak düşünmemizi sağlayan temel (ve en temel) ilke, özdeşlik ilkesidir. Ama bir şeyi "kendi olan" olarak düşünmemizi sağlayan temel (ve en temel) ilke, özdeşlik ilkesi, o şeyin zihnimizdeki tasarımı için zorunlu olmakla birlikte yeterli değildir. Çünkü o şeyi, aynı zamanda "kendinden başka bir şey olmayan” olarak tasarlamam da gerekir ki, bir şeyi kendinden başka bir şey olarak tasarlamamam gerektiğini bildiren ikinci bir mantık ilkesine, yani çelişmezlik ilkesine gereksinimim vardır. Dolayısıyla, özdeşlik ve çelişmezlik ilkeleri bir arada, bir şeyin kavramını kurmamı sağlarlar. Bu iki ilke yanında, üçüncü halin olmazlığı ilkesi de düşünülebilen her şeyin ya A ya da A’nın dışında bir şey olabileceğini, üçüncü bir halin olamayacağını bildirir. Bu üç ilke, özellikle klasik mantıkta, kavram oluşturmanın üç temel dayanağı durumundadır.
Sonuç olarak, varılan sonuç önermesi bir mantıksal zorunluluğu değil, içeriksel bir olasılığı ifade etmektedir.