Akış
Ara
Ne Okusam?
Giriş Yap
Kaydol

Panteizm, Panenteizm ve Ateizm Bağlamında

Spinoza'nın Tanrı Anlayışı

Musa Kazım Arıcan

Spinoza'nın Tanrı Anlayışı Gönderileri

Spinoza'nın Tanrı Anlayışı kitaplarını, Spinoza'nın Tanrı Anlayışı sözleri ve alıntılarını, Spinoza'nın Tanrı Anlayışı yazarlarını, Spinoza'nın Tanrı Anlayışı yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
Tüm şeyler, Tanrısal bilincin bir parçası olarak belli bir tavır ya da tezahürdür. Böyle bir ilişki çerçevesinde Spinoza'ya göre, insan zihni ile Tanrı'nın sonsuz zihni arasında da önemli bir ilişki söz konusudur. "Her şeyin Tanrı'da ve Tanrı sayesinde var olması" ilkesi gereğince, insan zihni de Tanrı'nın sonsuz zihninin bir parçasıdır. Yani, bireysel insan zihni Tanrı'nın düşünce sıfatı altında ortaya çıkan Tanrısal bilincin bir tezahürü ve tavrı olmuş olmaktadır.
Sayfa 92 - Hece YayınlarıKitabı okudu
Panteizm, "her şey Tanrı'dır" ya da "Tanrı her şeydir veya şeydedir" noktasına dikkat çekerken; pan-anteizm ise, "her şey Tanrı'dadır" ilkesini savunmaktadır.
Sayfa 69 - Hece YayınlarıKitabı okudu
Reklam
Her şey Tanrı'dadır ve her şey ancak O'nun sonsuz tabiatının kanunlarına göre meydana gelir. Spinoza'ya göre, Tanrı ya da tabiat olarak isimlendirilen "ezeli ve sonsuz varlık", aynı zamanda yaratıcı tabiattır. Tanrı zorunlu olarak vardır ve zorunlu varlıktır. Tektir. Yegâne cevher O'dur. O'ndan başka ve O'na denk cevher yoktur. Hürdür ve her şeyin hür nedenidir. Her şey Tanrı'dadır ve ona bağlıdır. O'nsuz hiçbir şey var olamaz ve tasarlanamaz. Ancak, şeyler; Tanrı tarafından, irade hürlüğüyle ya da mutlak keyifle değil, O'nun mutlak tabiatının ve sonsuz gücünün zorunluluğuyla önceden belirlenmiş ve meydana getirilmiştir.
Sayfa 60 - Hece YayınlarıKitabı okudu
Tanrı'dan başka cevher olamaz ve tasarlanamaz... O hâlde, Spinoza'ya göre, Tanrı ve cevher özdeştirler... Mutlak olarak sonsuz bir varlığa, yani sonsuz sıfatları olup, ezeli bir özü bu sonsuz sıfatlardan her biriyle ifade edilmiş olan cevhere Tanrı diyorum. Şu hâlde, bu tanım gereğince, tabiatta yalnızca tek bir cevher varolabilir, o da Tanrı'dır. Diğer bir ifadeyle bu, Tanrı'dan başka cevher olmaması, tek bir Tanrı'nın var olması demektir.
Sayfa 56 - Hece YayınlarıKitabı okudu
Farklı sıfatları da olsa, Spinoza'ya göre, iki ayrı ya da daha çok cevher olamaz. Çünkü sıfatları farklı olan iki ayrı cevherin, doğal olarak özlerinin farklı olması gerekecektir. Özleri farklı olan cevherin ise, aralarında ortak hiçbir durum olamaz. Yani âlemde aynı anda aynı öze ya da tabiata sahip iki cevherin olması veya farklı sıfatlara sahip iki farklı cevherin olması çelişiktir. Çünkü cevher sonsuzdur ve kendi cinsinden üstün olarak mükemmeldir. Bu nedenle bu nitelikteki cevherlerin birinin diğerini meydana getirmesi düşünülemeyeceği gibi, O'nun sonsuz olması sebebiyle, O'ndan başka mükemmel ve O'nun kadar kesin başka cevherlerin olamayacağı da anlaşılmaktadır.
Sayfa 52 - Hece YayınlarıKitabı okudu
Reklam
Oysa Spinoza'ya göre, âlemde bunca kötülük nedir? denildiğinde, o, bunun izafilikten kaynaklandığını belirtir. Çünkü ona göre var olan her şey, her şeye gücü yeten Tanrı tarafından meydana getirilmektedir. Tanrı, aynı zamanda en yetkin varlıktır. Yani, temelde her şey kendi tabiati gereği yetkindir, ama kişilerin duyumlarına göre birisi için iyi gözüken aynı şey, diğer kimse için kötü gözükebilir. Dolayısıyla, Tanrı'nın yarattığı her şey tabiati itibariyle iyidir, ancak kişilerin duyumlarına göre, bu, iyi veya kötü diye nitelendirilmektedir.
Sayfa 129 - Hece YayınlarıKitabı okudu
Tanrı'nın gücü için herhangi bir sınır söz konusu olamaz. Ayrıca Tanrı mutlak iyidir. Her zaman iyiliği dilemektedir. İyiliğin en bariz vasfı da kötülüğe karşı olmak ve onu istememektir. Böylece alemde var olan kötülükten hareketle, bazı filozoflar kötülüğü izah için Tanrı'nın gücünü sınırlamaya çalışırken; bazıları Tanrı ve kötülükler arasındaki ilişkiyi açıklamanın güçlü- güne dikkat çekerek bazı çözümler önermekte; ateist filozoflar gibiler de buradan hareketle Tanrı'nın varlığını inkâr etmekte ve teizmin insan hürlüğü iddiasına karşı çıkmaktadırlar.
Sayfa 129 - Hece YayınlarıKitabı okudu
Bununla birlikte, J. S. Mill (1806-1873) gibi bazı filozoflar, kötülük problemini izah edebilmek için teistik Tanrı anlayışından farklı olarak Tanrı'nın sınırlı bir güce sahip olduğunu ileri sürmüştür. Çünkü sınırsız kudret sahibi ve yetkin olarak iyi Tanrı tasavvurunu savunan dinler için kötülük problemi daima sorun olmaktadır. Özellikle, David Hume'a (1711-1776) ve birçok ateist filozofa göre, âlemde var olan acılar, hastalıktan ölen çocuklar gibi kötülükler Tanrı'nın kötülüğü önlemediği ya da önleyemediği şeklinde anlaşılmakla birlikte; bunların O'nun her şeye gücü ye- ten, her şeyi bilen, iyilik sahibi ve sevgi dolu olmasıyla çelişir görülmektedir. Benzer bir düşünceye göre denilmektedir ki, her şeye gücü yeten, her şeyi bilen ve mutlak anlamda iyilik sahibi olan Tanrı, nasıl oluyor da alemdeki bu kadar kötülüğün varlığına müsaade ediyor? Bu kötülükler böyle bir Tanrı tasavvuruyla çelişir görülmektedir. Çünkü teizme göre Tanrı, her şeye gücü yeten, her şeyi bilen ve mutlak iyidir. Her şeye gücü yeten bir varlık olarak Tann'nın üstesinden gelemeyeceği şeylerin olmaması gerekir.
Sayfa 128 - Hece YayınlarıKitabı okudu
Spinoza Tanrı'nın her şeyi bilen olması ile insan hürriyeti arasında doğrudan bir ilişki kurmaz ve bu ilişki sonucunda ortaya çıkabilecek sorunlara da değinmez. Ancak o, yalnızca Tanrı'nın her şeyi bilmesini Tanrı'nın olmuş ve olacak her şeyi ezeli olarak bildiğine, yani Tanrı'nın ezeli ilmiyle her şeyi ku- şattığına, böylece her şeyi önceden bildiğine işaret etmektedir. Oysa klasik teizmde, Tanrı'nın her şeyi önceden bilmesi ile insan hürriyeti arasında sorunlar olduğuna dikkat çekilmektedir. Şöyle ki: Şayet Tanrı her şeyi biliyorsa, gelecekteki tüm insan fiillerini de biliyor demektir. Tanrı'nın herhangi bir şeyi önceden bilmesi de, o şeyin zorunlu olarak meydana gelmesini ifade edecektir. Bu durumda insan fiillerinin zorunlu olarak meydana gelmesi söz konusu olacak; dolayısıyla bunun hür bir fiil olduğundan söz etmek mümkün olmayacaktır.
Sayfa 120 - Hece YayınlarıKitabı okudu
48 öğeden 11 ile 20 arasındakiler gösteriliyor.