Babası Abdülhamid, annesi Tirimüjgan Kadın Efendidir. 21 Eylül 1842 tarihinde dünyaya geldi. On bir yaşında annesini kaybettiği için, babasınııı emriyle, hiç çocuğu olmayan Piristü Kadın Efendi kendisine analık etti. Özel hocalar tayin edilerek eğitildi. Gerdankıran Ömer Efendiden Türkçe, Ali Mahvi Efendiden Farsça, Ferit ve Şerif efendilerden Arapça ve diğer ilimleri, Vakanüs Lutfi Efendiden Osmanlı tarihi, Ethem ve Kemal Paşalar ile Gardet adındaki bir Fransız dan Fransızca, Guatelli ve Lornbardi adındaki iki İtalyandan musiki tahsil etti. Anne sevgisinden mahrum oluşu. babasının kendisine karşı soğuk davranması onu çocuk yaşından itibaren yalnızlığa mahkum etmiştir. Taht için uzak bir namzet oluşu dolayısıyla saray muhiti de kendisine pek ilgi göstermemiştir. Saray halkı ve devlet biiyükleri zeki, fakat düşünce ve kanaatlerini asla dışa vurmayan Şehzade Abdülhamidi pek sevmezdi. Bu yüzden herkesin uzak kaldığı bu akıllı şehzade, ancak Pertevniyal Kadının yardımı ile Sultan Abdülaziz yaklaşabildi. Zekası ve politik kabiliyeri dolayısıyla amcası Abdülaziz, onun serbest bir ortamda yetişmesine imkan verdi. Mısır ve Avrupa seyahatlerine onu da götürdü. Şehzadeliği oldukça serbest geçen Abdülhamid, Masluk çiftliğinde toprak işleriyle meşgul oklu. Burada koyun besledi. üstübeç madenleri işletti, borsa faaliyetlerine katılarak para kazandı. Tahta çıktığı zaman servetinin 100.000 altını aştığı söylenir...
