Tarih Felsefesi Yazıları
Şahin UçarTarih Felsefesi Yazıları Gönderileri
Tarih Felsefesi Yazıları kitaplarını, Tarih Felsefesi Yazıları sözleri ve alıntılarını, Tarih Felsefesi Yazıları yazarlarını, Tarih Felsefesi Yazıları yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
Toynbee'nin, Istanbul Üniversitesi'nde verdiği konferanslardan birinde, anlattığı bir hikâyeyi nakledelim: Kadının biri bir kokteyl partide târihî bir sohbeti dinliyormuş. Kokteyl partideki münevver kişiler, eski Roma imparatorlarından bahsediyor; Caligula, Neron ve benzeri târihî şahsiyetlerden dem vuruyorlarmış. Kadın tabii, bu yabancı isimler ve acayip hikâyelerden sıkılmış. Bir aralık fırsat bulup sormuş: "Beyler, bu bahsettiğiniz adamlar çoktan ölüp gitmiş değil mi?" Bizim entelektüeller tebessüm ederek: "Evet" demişler. "Anlattığınıza göre, üstelik bu adamların hepsi de kötü insanlarmış; iğrenç işler yapmış, cinayetler işlemişler değil mi?" Adamlar kadının cehaletine tebessüm ederek, "Evet" demişler. "Öyleyse, ne demeye iki saattir bu adamlardan bahsedip duruyorsunuz?" demiş kadın. Tabii cevap verememişler. Toynbee kadının haklı olduğunu ilâve ediyor. Bu mesele bizi, tarihten istifade edilebilir mi, ibret alınabilir mi? sualine getiriyor. İbni Haldun dahi, Mukaddime'de, "Ma'nâsına nüfuz edilmediği, târihî hadiselerin sebepleri anlaşılmadan kaldığı takdirde, tarih hususunda âlim ile cahil müsavidir." hükmünü vermiştir.
Latinler "cognitia historiana cognitia factorum, cognitia philosophica cognitia causarum" (Tarihi anlayış hadiseleri anlamak, felsefi anlayış sebepleri anlamaktır) derlerdi. Eğer tarih tek tek târihî vak'aların koleksiyonu olarak anlaşılırsa, bundan felsefi bir netice çıkmaması tabiidir.
Sayfa 14
Romalılar, 'historia est magistra vitae' derlerdi. Yani tarih hayatın üstadır; hayatımıza kılavuzluk etmesi için tarihe müracaat ederiz. Bu da 'evleviyet' ile, çağımızda karşılaştığımız problemler hakkında düşünürken, tarih anlayışımızın bu problemler ışığında biçimlenmesi demektir.
Sayfa 14
"Historia est terra incognita": Yani tarih henüz bilinmeyen, keşfedilmemiş meçhul bir ülkedir, Tarihte kesin bilgi yoktur
Sayfa 335
Bu hususta Will Durant'ın deyişini nakletmek benim hoşuma gider: "Tarihin çoğu tahmin, geri kalanı da peşin hükümdür". Bir tarih araştırma tecrübesine ve bilgi birikimine ve tahminlere müstenid olarak inşa edilmiş "bir tarih tasavvuru"; yoksa kesin, objektif, isbatlanabilen, tecrübe edilebilen ve müsbet ilimlerdeki gibi bir otorite ile, verilen hükümleri kabul etmeye bizi mecbur eden "bilimsel" bir bilgi değil...
Sayfa 333
Hatta, 'varlığın tamamı, zaman içinde vaki' olan her şey 'tarih' tir diye ma'lumu i'lam etmekte ısrar edeceğim: ta ki sözü bir şekilde, 'varlık tarihten ibarettir' demeye getireyim.
Sayfa 326
Olayları unique yapan zamandır. "Çümlğ tarih zamani bir ilimdir".
Sayfa 316
Bizce tarihçinin vazifesi, tarihi malumatı olabildiğince tarafsız bir rapor şeklinde (tıpkı bir trafik kazası haberini rapor eden trafik polisinin raporu gibi) dökümanterize etmekle sınırlıdır. Tarihi anlamak, yani, hadiselerin sebepleri ve neticeleri hakkında karar vermek, tarihçinin işi değildir. Nasıl ki, trafik polisi kazayı bizzat ve çok net görmüş olsa bile, hadiseyi yargılayıp hakkında hüküm vermek trafik polisine değil, "hâkim"e ait bir salahiyettir. Trafik polisinin yorumlayıp tarafları mahkemeye gitmeye gerek kalmadan uzlaştırdığı haller de var elbette; o kadarını bırakalım tarihçi de yapsın... Ama tarih yorumu yapabilmek için, hadiseleri çok geniş bir kültürel donanım ve yetki ile değerlendirecek, tarihi genel prensipler çerçevesi içinde anlayabilecek bir hakim gerekir. Elbette surf tarihçilik donanımı buna kifayet etmez.
Sayfa 307
İşte, bugünkü statükoyu anlamak için de, târihî iyi anlamak bi gerekecektir. Ne var ki, böyle anlaşıldığı takdirde, geleceğimizi planlamak için bize ilham versin diye bugünü biçimlendirdiği ölçüde târihî bilmek; yani, "tarihin ve bugünkü statükoyla, bugünü ilgilendiren hâdiseleriyle ilgilenmek" şeklindeki ma'nası ortaya çıkacaktır.
Sayfa 253
Tarih geçmişte kalan bir geçmiş değildir, şimdiki zaman içinde de tesirleri devam etmekte ve bugünü şekilendirmektedir. Gerçekte, "dirileri ölüler yönetmektedir" denilebilir
Sayfa 251