Hakkında
Hindistanda yetişen tefsir, hadis, kelâm, tasavvuf ve hanefî mezhebi fıkıh âlimlerinin büyüklerinden. İsmi, Ahmed bin Abdürrahîm bin Vecîhüddîn olup, künyesi Ebül-Feyyâz, Ebû Abdullah ve Ebû Abdülazîzdir. Soyu, baba tarafından hazret-i Ömere, anne tarafından ise, hazret-i Hüseyine ulaşır. Lakabı Kutbüddîn, Şah Veliyyullah ve Şah Sâhib, nisbesiyse Hindi, Dehlevî ve Fârûkîdir. Daha çok Şah Veliyyullah Ahmed Sâhib-i Dehlevî diye tanınır. 1702 (H.1114) senesi Şevvâl ayında Hindistanın Delhi şehrinde doğdu. 1762 (H.1176) senesinde vefât etti.
Doğum ve vefât târihleri 1699 (H.1110), 1766 (H.1180) olarak da rivâyet edilmiştir.
Yedi yaşında ana dili olan Fârisîyi okuyup yazmayı öğrendi. On yaşında Arabî lisanının gramer bilgilerinde Molla Câmînin eserini okuyacak seviyeye geldi. Babasının nezâretinde hadis, tefsir, fıkıh, usûl-i fıkıh, kelâm, mantık, tasavvuf, nahiv ve meânî ilimlerine dâir çeşitli temel eserlerin yanı sıra astronomi, matematik ve tıp ilmine âit kitapları da okudu. İlmin her dalında geniş araştırmalar ve incelemeler yaptı. Dört hak mezhebin inceliklerine vâkıf oldu. On beş yaşına geldiğinde, zamânında okutulan zâhirî ilimlerdeki tahsilini tamamlayıp icâzet (diploma) aldı.
Tam adı:
Ahmed bin Abdürrahîm bin Vecîhüddîn
Unvan:
İslam Alimi, Yazar
Doğum:
Delhi, Hindistan, 1702
Ölüm:
1762
Okurlar
29 okur beğendi.
49 okur okudu.
8 okur okuyor.
66 okur okuyacak.
7 okur yarım bıraktı.
Sözler ve Alıntılar
Sünnetullaha göre sonuçların doğması gereken sebeplerin birbiriyle karşı karşıya gelmesi halinde, eğer o sebeplerin sonuçlarının hepsinin meydana gelmesi imkânsız ise, ilâhî hikmet bu takdirde mutlak hayra en yakın olan şeyi dikkate almayı gerekli kılmıştır. Bu, “Terazi (mîzân) elindedir; indirir, kaldırır.” hadisinde terazi=mîzân sözcüğü ile; “Her an başka bir şen’dedir.” âyetinde de "şe’n” kelimesiyle ifade edilen bir durum olmaktadır.
Sayfa 55
Allah Teâlâ, ezelde insan türüne, insanoğlunun tevarüs edeceği istidada, onun meleki kuvvetine, hal ve kabiliyetine uygun düşecek şekilde açıklanmış olan ilimlere bakmıştır. Bütün bu ilimler, gaybın gaybında (âlem-i gaybı’l-gayb) belirlenmiş ve sayılmış olarak temessül etmiştir. Bu temessül, Eşarilerin “Kelâm-ı nefsî” dedikleri şeydir ve ilim, irâde ve kudretten ayrıdır.
Sayfa 72
Şeriatlarca belirlenen davranış kalıpları, manaya nisbetle lafız; varlığa nisbetle zihinde teşekkül eden ve kendisinden alınan suret, modele nisbetle resim, mefhuma nisbetle yazı mesabesindedir. Bütün bunlarda, delâlet eden ile medlûlü (mefhumu, delâlet ettiği şey) arasındaki ilişki güçlendikçe, aralarında ayrılmazlık (telâzum) ve örtüşme tamamlandıkça, artık onun, o olduğuna dair icmâ oluşur, sonra bu bilginin sureti ya da hakikati Arap-Acem bütün insanların zihinlerinde yer eder ve o şeyin üzerinde görüş birliği ederler. İnsan olup da içinde böyle bir yaklaşım bulundurmayan hiçbir kimse göremezsin. Belki biz bu şeyi, “vücûd şebehi li’l-medlûl” diye isimlendirebiliriz.
Sayfa 343
olan bir şey varsa, o mutlaka olmaya en layık olduğu için olmuştur.
"Bil ki, birçok hadîslere göre varlık içinde maddi olmayan bir âlem vardır.
Orada ma’nâlar, sıfat bakımından kendine münâsip sûretlerle bir misâle girer.
Eşya, yeryüzünde vücûd bulmadan evvel orada tahakkuk eder.
Eşya vücûd bulunca birer ma’nâ ile hüvviyyet kazanır. Alimlerin çoğusuna göre, cisimsiz tanınan bir çok eşya bir yerden bir yere intikal eder. Bir yerden bir yere iner de onları herkes görmez.”
İletiler
“Bil ki, birçok hadîslere göre varlık içinde maddi olmayan bir âlem vardır.
Orada ma'nâlar, sıfat bakımından kendine münâsip sûretlerle bir misâle girer.
Eşya, yeryüzünde vücûd bulmadan evvel orada tahakkuk eder.
Eşya vücûd bulunca birer ma'nâ ile hüvviyyet kazanır. Alimlerin çoğusuna göre, cisimsiz tanınan bir çok eşya bir yerden bir yere intikal eder. Bir yerden bir yere iner de onları herkes görmez.”
| Hüccetu’l-la hi’l-Bâliğa - 
Şah Veliyullah Dihlevi
İyilik yapmayı bilmiyorsan, hiç olmazsa kötülük yapma!
Şah Veliyullah Dihlevi
Yorumlar ve İncelemeler
