Ivan lllıch, “Değerlerin kurumsallaşması” na
karşı duran Okulsuz Toplum adlı yapıtında, varolan eğitim sistemlerinin açmazlarını gösterip; eğitim ve öğrenimin okul dışına çekilmesi ve toplumun okuldan arındırılması gerektiğine değiniyor. Verimsiz, tekdüze eğitim izlenceleri yerine; bireyler arası yakınlığı, tüketici olmak yerine doğaya karşı sorumlu olmayı geçirip; “bilgi” nin tekelleşip metalaşmasına karşı çıkarken, istenebilir
bir geleceğin evrensel ve insancıl eğitim biçimleriyle gerçekleşeceği üzerinde duruyor.
Okul, hayata hazırlanmayı yabancılaştırmakta, öğrenciler de böylece gerçek eğitimden ve yaratıcılıktan uzak tutulmaktadır. Okul, öğretilmeye gereksinimi öğreterek, hayatın yabancılaştırdı kurumlarına hazırlık yapıyor. Bu ders bir kez alındığında, bireyler bağımsızlaşmaya gidecek gelişim itkisini yitirirler. Böyle bireyler artık benzer konularla ilgilenmez ve kurumsal tanımlamayla önceden buğulanmadığında, hayatın getireceği beklenmedik durumlara karşı sağırlaşırlar.
Reader Follow Recommendations
Okuldan arındırma, kişioğlunun özgürleşmesini sağlayacak bir devinimin temelidir.
Devrimci geçinen pek çokları okulun kurbanı olmuştur.
Bu kişiler «özgürleşmeyi» de kurumsal sürecin sonuçlarından biri olarak görüyor. Kişi, kendini okulsuzlaştırarak bu yanılsamaya son verebilir.
Okul kavramından uzaklaşma girişimimiz, sonuna kadar tüketmekten ve öbür insanların kendi iyilikleri için güdülmelerine ilişkin sakat varsanılardan vazgeçmeyi denediğimizde, içimizdeki direnmeyi ortaya serecektir. Okullulaşma sürecindeki
hiç kimse kendisini başkalarının sömürüsünden kurtaramaz.
Hâlbuki insan yalnız esas meseleleri halletmek için kafasını yormalı ve teferruat kendiliğinden iyi bir şekilde halledilmelidir.
Okul izlenceleri, eğitimin ilerlemeci yanını gereksinir, ancak bu gereksinim değişmez bir ilgi doğursa da, birinin sevinmesini sağlayacak şeyleri bilme zevkine teslim olmayacaktır. Konuların her biri, art arda sunulan tüketimi sürdürme
ereğiyle, eğitim paketleri hazırlayıp, geçen yılın ambalajında
kullanılan gereçleri bu yılki alıcılar için kullanım dışı bırakıyor. Bu isteği kitap alımsatımı yaratıyor. Eğitim yenileştirmecileri her bir kuşağa, en sonuncu ve en iyisi sözünü veriyor. Halk bu yenileştirmecilerin sunularına uygun güdüleniyor. Bir yandan, ne kaçırdığını sürekli anımsayan okul bırakmışlar, bir yandan da, yeni öğrenci kuşağı karşısında aşağılık karmanına kapılan okul bitirmişler, gelişim aldatmacası kuttöreni karşısında nerede konumlandıklarını bilip, yoğunlaşan
hayal kırıklığı açığını «gelişen beklentilerinin evrimi» olarak adlandıran bir toplumu desteklemeyi sürdürüyor.
Aslında, aklı başında öğrenciler kendilerinin her yolla güdüldüklerini anladıklarında okul kurumuna direniyorlar. Söz
konusu direniş kamu kolejinin yetkeciliğinden veya bağımsız
kimi okulların kışkırtıcılığının sonucu değildir, ancak her
Okuldaki yaygın yaklaşım; bir kişinin yargısının, diğer bir kişinin neyi, ne zaman öğrenmek zorunda olduğunu belirleyebilmesindedir.
Okulla aşılanan kurumsallaştırılmış değerler sayılarla
gösterilir. Okul, gençleri, düş güçlerinin ve bireyin de içerildiği her şeyin ölçülebilir olduğu bir dünyanın bağımlısı haline getirir.
Çocukları, okula bütün gün giden öğrenciler olarak tanım-
lamak, öğretmene, topluma egemen diğer kesimlerce elde
bulundurulan güce oranla daha da şiddetli bir gücü öğrenci-
lerin kişilikleri üzerinde sınama olanağını tanır.
Edindiğimiz bilgilerin pek çoğunun kaynağı okulun dışıdır.
Öğrenciler öğrendiklerinin önemli bir bölümünü öğretmenin
yardımı olmadan, öğretmenlere karşın kendi kendilerine öğ-
renirler. Acıtıcı olan, pek çoklarının, okula devam etmemesi-
ne karşın, okullarda dersler veriliyor.
En iyi nasıl yaşanacağını insanlar okul dışında öğrenirler.
Hepimiz bir öğretmenin kılavuzluğu olmadan konuşmayı,
düşünmeyi, politika yapmayı ve çalışmayı öğreniriz. Bir öğ-
retmenin sürekli gözetiminde olan çocuklar bile bu kuralın
ayrıcalıklısı değillerdir. Öksüzler, aptallar ve öğretmenlerin
kendi çocukları dahil, edindikleri bilgilerin çoğunu kendileri
için tasarlanmış «eğitim» sürecinin dışında edinmişlerdir.