İbn Haldun hadisten yola çıkarak tarih felsefesi kuruyor, metodoloji geliştiriyor. Matematik, geometri, fizikle, astronomiyle ilişkisinin yoğun olması, hep ibadetlerle ilgili.
Yani sorun, kitlelerin eğitimi değil, şahsiyetlerin yetiştirilmesi. Müslüman şahsiyetin o iki eksen üzerinden olgunlaştırılması. Dikey eksende, enfüs'te, içine doğru yolculuk yaptırılması, iç dünyasını zenginleştirmesi, derinleştirmesi. Dolayısıyla âfâk'ta da onun dışa yansımalarının hayata geçirilmesi. İlk önce kendisiyle haşır neşir olması.