Son üç asırdır İslâm coğrafyası üzerinde oynanan oyunların ardı arkası kesilmiyor. Tuhaf bir girdabın içine düştüğümüzden olsa gerek, biri bıtıp diğeri başlayan oyunların sarmalından bir türlü çıkamıyoruz Önümüze koyduğumuz kurtuluş reçeteleri ya tarihimizle yanı hafızamızla ya coğrafyamızla yani kaderimizle örtüşmüyor Bu nedenle de makûs talihimizi bir türlü yenemiyoruz. Bız zulme karşı zayıf durdukça, zalimler tüm silahlarıyla üstümüze yağmaya devam ediyor. Ibn Haldun, "coğrafya kaderdir" derken yüzyıllardır yaşadığımız buhranın nedenini anlatıyordu bize Coğrafyanın kader olması gerçeğini yaşayan sadece Anadolu insanı değil elbette. Suriye, Mısır, Türkmen dağı, Doğu Türkistan ve Filistin bu gerçeğin yakıcı azabını bugün de yaşamakta.
Mustafa Kemal, eylem insanı olmanın yanında aynı zamanda bir fikir insanıydı. İmparatorluğun içine düştüğü durumu çok iyi anlıyordu. Ordu zayıftı. Ekonomi bitik durumdaydı. Vergileri dahi yabancılar topluyordu. Kapitülasyonlar nedeniyle Osmanlı halkı fakirleşmiş ve yabancılar üstün konuma gelmişti. Devlet idaresi, bu sorunları çözecek mekanizmaya
Sayfa 62Kitabı okuyor
"İnsan anadan yiğit doğmaz, insanı hem yürekli, hem de korkak yapan görgüsü ve aklıdır."
Sayfa 29
20'li yılların sonlarına gelindiğinde Atatürk, yasalar bağlamında laiklik doğrultusunda yapılan düzenlemelerin ülke insanının zihinsel yapısını değiştirmekte yeterli olmadığını gördü. O'na göre Anadolu insanı yüzyıllardır geleneksel bir yaşam sürmüş; kültür kodları sürgit devam etmiş, değişime uğramamıştı. Bu koşullarda reform yasaları çoğu kez kâğıt üzerinde kalmış oluyordu.
