Avrupalı - Sizlerin ilacı şudur: Yeni okullar açınız ve o boş, anlamsız gramer tartışmaları yerine çok yararlı ve hızlı sonuç alan ilim ve fenleri koyunuz. Zanaat, ticaret, tarım, yayıncılık ve edebiyata yöneliniz. Kısacası dininizi ilim ve sanayi ile beraber tutunuz. Bundan başka çare yoktur.
(Fıtrat 2000: 57-59, 69-73)
Abdurauf Fıtrat (1886-1938) Buhara’da doğdu.
Çağdaş Türk Edebiyatları 2, Aöf
“Türk dili dünyanın en bahtsız dilidir”, diyerek Arapların, Farsların egemenliğinde bu dilin kısıtlandığını söyleyerek, Türk dilinin Sovyet devrinde özgürce gelişemediğine işaret eder.
Abdurauf Fıtrat (1886-1938) Buhara’da doğdu.
Çağdaş Türk Edebiyatları 2, Aöf
Fıtrat kendi eseri hakkında şöyle açıklama yapmıştır:
“Hapsetmek, öldürmek, yasaklamak gündelik adetlerdendi, o zamanlarda kitap yazmanın kendisi bir kâfirlik olarak görülmekteydi. Ben bu zamanlarda ilk eserimi yazdım. Buhara’nın yönetim şeklini, eğitim sistemini, birçok resmi idareleri eleştirdim. Bu kitap Buhara’da yayıldı. Bu kitabın yayımcıları olan Buhara ceditlerini tehlikeye düşürmemek için Emir’e açıklayıcı bir giriş sözü yazdım ve bununla güya eleştirinin O’na değil memurlara olduğunu vurguladım. O dönemlerde Buhara’da durum bunu gerektiriyordu. Bundan dolayı benim için Buhara Emiri’nin taraftarı demek doğru değildir. Benim Buhara Emiri’ne karşı her zaman mücadele ettiğimi ve mücadele eden teşkilatlara liderlik yaptığımı bilmeyen yoktur”.
Abdurauf Fıtrat (1886-1938) Buhara’da doğdu.
(Fıtrat’ın “Münazara-i Buharî be yek nefar Firengî der Hindistan der bare-i Mekatib-i Cedid” (“Bir Buharalının bir Avrupalı ile Hindistan’da Yeni Okullar Hakkındaki Tartışması”) adlı kitabı 1909 yılında İstanbul’da basılmıştır. Özbek edebiyatında kısaca “Münazara” olarak bilinen bu eserin Buhara’da basılmasına Emir ruhsat vermeyince eser İstanbul’da yayımlanmıştır.)
Çağdaş Türk Edebiyatları 2, Aöf