9/10 Nisan 1928’de meclis, Mustafa Kemal’in söylevinde öngördüğü gibi Anayasa’nın İslam dininden söz eden tüm maddelerini çıkarttı. Artık İslamiyet resmî din olmaktan çıktı; meclis bundan böyle şeriat kurallarını uygulatmak zorunda değildi ve milletvekili yemini de laikleştirildi. Hilafetin kaldırılmasıyla ilk önemli adımı atmış olan laiklik
Sayfa 531Kitabı okudu
Harf inkılabı okuryazarlığın artışına yaradı mı?
Arap elifbasını bırakıp Latin alfabesine, daha doğrusu Atatürk'ün deyişiyle 'Türk alfabesi'ne geçilmesinin okur yazarlığı kolaylaştırıp cehaleti ortadan kaldıracağı tahmini de doğru çıkmamıştır. Rakamlar hakikaten şaşırtıcı sonuçlar vermektedir.
Gazi Mustafa Kemal 8 Ağustos 1928 günü Sarayburnu'ndaki parkta yaptığı konuşmada
D. MEHMET DOĞAN: BİR SÖMÜRGE MÜFETTİŞİNİN MAARİF VEKİLİ’Nİ TÜRKİYE’DE MUHTEMEL DİNÎ GELİŞMELER HUSUSUNDA SORGUYA ÇEKMESİ!
Yahut 1940’larda Türkiye’nin tam bağımsızlığını sorgulamak.
1933’te Kapatılan Darülfünun İlahiyat Fakültesi hocalarından M. Şerefeddin Yaltkaya, ilk Diyanet Reisi Rifat Börekçi’nin vefatından neredeyse bir yıl sonra Diyanet
Sese göre pratik harf
Komisyon çalışmaları birkaç ay içinde semeresini verdi ve ortaya bir “Alfabe Raporu” çıktı. Gazi (gh, kh, sh gibi) karmaşık harf kümelerinin ve q, w ve x harflerinin kullanılmasına karşı olduğunu belirtmişti. Buna karşın, modern Romence’nin yazımı için icat edilmiş olan ş harfi rızasını kazandı. Bu harf Türk fonemlerinin [seslerinin] tek bir harfle ifade edilme çabasının ne kadar başarılı olduğuna örnektir. Türkçe’deki ş’yi ifade etmek
için Almanca’da üç (sch), Fransızca ve İngilizce’de ikişer (ch, sh) harf gerekmektedir. Yeni Latin alfabesi Türkçe’ye Avrupa dillerinden girmiş yabancı sözcüklerin yazımında da kullanılmıştır (“Chauffeur” yerine şoför
gibi).
Türk transkripsiyonu için Neméthten yararlanmak
Atatürk hakkındaki literatür, Mustafa Kemal’in Harf İnkılâbı’na baştan beri kararlı olduğunu göstermek için onun Latin harfleriyle yazılmış Türk metinleriyle çok eskilerden beri haşır neşir olduğuna işaret eder.
Buna Chère Madame Corinne’e 1914’te Fransız imlâ kurallarıyla ama Türkçe olarak kaleme aldığı bazı mektuplar dahildir: (sévimli hanim… keuzlérinden eupérim).
Macar Türkolog Gyula Németh’in (1880-1976) Türkçe öğrenmek isteyen Almanlar için 1917’de hazırladığı küçük gramer kitabını etüt ettiğini biliyoruz. Agop’un (Dilâcar) bir tavsiyesiydi bu. Almanya ve Avusturya-Macaristan’la silah arkadaşlığı esnasında üretilen bütün ders malzemeleri gibi bu gramer kitapçığı da Latin harfleriyle basılmıştır. Németh’in seçtiği çevrimyazı [transkripsiyon] alfabesi modern Türkçe harflere uzak değildi: üč > üç, alty > altı, jedi > yedi. Mustafa Kemal zengin Türkçe vokallerin bire bir yazıya dökülebildiği Latin alfabesini, “okuma” yerine çoğu kez “bulmaca çözme” yetenekleri gerektiren Arapça yazıya hangi tarihten itibaren yeğlemeye başlamıştı? Bilemiyoruz.