Oldukça sürükleyici bir biçimde aşkın ilahi ve dünyevi olan hallerini, farklı kültürlerden, farklı bakış açılarından, hatta farklı yüzyıllardan anlatıyor Elif Şafak. Mevlana ve Şems’in birbirlerine olan kuvvetli bağlılıkları, Ella ve Aziz’in birbirlerine olan aşkları insana dair olanı farklı özellikleri ile anlatıyor.
Kitapta en çok büyüleyen, etkileyici kişi Şems. Çünkü Şems, dedikoduya aldırış etmeyen, meyhanedeki sarhoşu, hayat kadınını, pek çok kişinin aşağılayıp ötekileştirdiği kişilere yoldaş, onlara destek olan bir derviş. Onları kendinden ayırmıyor. Kimseyi yargılamıyor, aksine linç edilmeyi göze alarak onlara arka çıkıyor, onları savunuyor. Tabii bu yönüyle hiç kimse tarafından aşağılanmamış bir derviş olan Mevlana’ya da çok iyi bir öğretmen oluyor. Tabii halk Şems’i kötülüyor, Şems, cesurca gerçekleri dile getirdiği dünyada, kötü düşünceli, kalbi kararmış kişiler tarafından katlediliyor. Mevlana, Şems’in ölümü ile kahroluyor.
Kitabın en sevdiğim özelliği toplumlarda din adı altında yapılan kıyımlara ışık tutması oldu.
Bir de tabii en önemli felsefesi şu: Bir derviş ölür, diğeri gelir; bir hırsız ölür, diğeri gelir. Her şey zıttı ile birlikte anlamlıdır. Her şey her zaman bir bütündür, ne eksik ne fazla… Bu felsefe çeşitli boyutları ile tartışılabilir ancak sosyal linçin adaletsizliğine vurgusu bakımından bu eserin başyapıtlardan biri olarak değerlendirilmesi gerektiği kanaatindeyim…
