Cem Karaca
“Ben ölünce devlet merasimi istemiyorum.
Cenazemde alkış istemiyorum. Tekbir sesleri
arasında defnedilmek istiyorum. Cenaze namazım küçük
bir camide kılınsın”
Cemal Paşa’nın öldürülmesi sadece Tiflis’te değil her yerde büyük üzüntü ile karşılanıyordu. Ertesi
günü Türk Temsilciliğine Azerbeycan, İran, Rus başta olmak üzere bütün yabacı elçilikler taziyeye
gelmişlerdi. Tiflis hükümeti Cemal Paşa ve arkadaşları için Şah Abbas Camii’nde büyük bir cenaze
merasimi düzenliyordu. Kafkas ordusuna mensup bando merasimde hazır bulunmuş, ardından cenazeler
defnedilmişti.
Talat Paşanın Abide-i Hürriyete defni için oluşturulan güzergâh üzerinde Mehmet Tevfik Bey’in evi de vardır ve geçişi pencereden seyrederken büyük bir ihtimalle yıllar önce konuştukları aklına gelmişti. Talat Paşa’ya, devlet adamlığı ile komitacılığın bir gün kendisine zarar vereceğini ifade ettiğinde Talat Paşa’nın, : “İstikbalin elbette
Güzergâh üzerinde Mehmet Tevfik Bey’in evi de vardır ve geçişi pencereden seyrederken büyük bir ihtimalle yıllar önce konuştukları aklına gelmişti. Talat Paşa’ya, devlet adamlığı ile komitacılığın bir gün kendisine zarar vereceğini ifade ettiğinde Talat Paşa’nın, : “İstikbalin elbette karanlık tarafları vardır.
Günün birinde hangi duvar dibinde veya sokak ortasında can vereceğimi ben de bilmiyorum.” sözlerini hayretle karşılamıştı. O hayatının nasıl sona ereceğini önceden biliyordu ve son yolculuğuna gidiyordu. Diyordu ki Mehmet Tevfik Bey: “Evde oturuyorduk. Torunum Rezan seslendi. O zaman anladık ki Paşa’nın cenazesi geçiyor. Derhal yukarı kata çıktık ve seyretmeye başladık. Chopin’in cenaze marşı çalınıyordu. Arkadan da çiçek taşıyanlar geliyordu. Bunların her birini birkaç kişi ancak taşıyabiliyordu. Üzeri çiçeklerle ve hurma
dalları ile süslenmiş tabutunun üzerine bir bayrak sarılmıştı. Arkadan büyük bir kalabalık, daha arkadan da bu kalabalığı takip eden bir sürü otomobil gelmekte idi. “ Mehmet Tevfik Bey’in gördüklerinin yanı sıra önde bando takımı, onu izleyen merasim kıtası vardı ve Talat Paşa’nın kemiklerini bir top arabası taşıyordu. Kortej Abide-i Hürriyet tepesine gelmiş, konuşmaların ardından da Talat Paşa defnedilmişti.
Talat Paşanın cenazesi Önce Şişli Etfal Hastanesine götürülmüş, ardından Teşvikiye Camiinde ikinci kez cenaze merasimi
düzenlenmişti. Ardından askeri bir törenle Hürriyet-i Ebediye Tepesi’ne doğru yol çıkarılmıştı. Maliye
Nazırı Cavid Bey’in oğlu yol boyunca en ön saflarda yer almış, Hayriye Hanımı bu zor gününde yalnız
bırakmamıştı.
