İnanmak, ya çok üstün, kendi kendini kül edecek kadar üstün bir akıl davasıdır; yahut, yarı yolda bangır bangır iflas eden aklın her türlü desteğinden mahrum, fakat gizli bir ruh feyziyle gayesini sezmiş ve fikir kargaşalığından kurtulmuş saf ve basit adam işi...
Sayfa 11 - Büyük doğu yayınları
Bu adamların hepsi büyük bir tezat ve ikilik içinde çırpınıyorlar. Hiçbiri [...] ahenk halinde yaşamıyor. Basit bir insan [...] bunlardan çok daha mükemmel bir bütündür. [...] Hükümleri hayatın verdiği birtakım tecrübelerin neticesidir ve kendine göredir. Fakat bu efendilerin hiçbiri kendisi değildir. Fikir diye ortaya attıkları her şey, kafalarına rasgele doldurdukları hazmedilmemiş, acayip, birbirine zıt bilgilerin tahrip edilmiş şekillerinden ibarettir. Mesela Mehmet Bey ile asla Mehmet Bey olarak konuşmaya imkan bulamazsınız. Siyasetten bahsedecek olsan karşında şu Fransız gazetesinin veya bu diktatörün nutkunu bulursun... Müzik lafı açsan bilmem hangi gavurun kitabı veya hangi Müslümanın makalesiyle karşılaşırsın... [...] Bu belkemiksiz malumat ve kanaatler mütematiyen kopar, birbirinden ayrılır, sahibiyle münasebetlerini mütemadiyen değiştirir. Çünkü hiçbirinde fikirler ve bilgiler şahsiyet haline gelmemiştir.
(Alıntının geniş versiyonunu okuyun, yerinde bir tespit. Sayfa sayısını açıklamada paylaştım)
Sayfa 246 - Yapı Kredi Yayınları
Bu sırada, sık sık hatırladığı bir fikir yine takıldı aklına: Gerçekte insanlar çok önemsiz, basit yaratıklardı. Hayatlarını, büyük ve küçük aptestlerini yapmakla, çiftleşmekle geçirirlerdi. Doğarlar, ölürler, sonra yerlerini başkaları alır, onlar da ölürlerdi. Sayısız alçaklıklar yapar, sayısız suç işlerlerdi. Buna rağmen bütün bu iğrenç rezillerin arasından, durmadan zekâ fışkırmaları olur, geleceği haber veren hayalciler çıkardı. Meselâ şu karşısındaki, gözleri açıkken uyuyarak gördüğü rüyaları gerçek sanmıyor muydu, kendi kehanetine inanmıyor muydu? Ama artık ona ayağını yere bastırmak ve bu işi bitirmek zamanı gelmişti.
Matematik , düşünmede ekonomi sağlar. İlim tarihi bize göstermiştir ki , basit ve sarih fikir , daima muğlak ve karışık fikre galip gelmiştir : Ptoleme , Kainat sisteminde arzı sabit tutuyordu ; her şey arzın çevresinde dönüyordu. Halbuki , güneşi sabit kabul eden Kopernik sistemi çok daha basittir. Basit çözümler aynı zamanda güzeldir ' elegant ' dır.
"Asırlardan beri, kendilerinden çok uzak, yani çok basit kadınlarla evlenen tarihî insanlar da vardır. Bu ihtiras adamları, evlendikleri basit bir köylü kızının boş ve saf gözlerinde, kendilerini yakan büyük ve kuvvetli sansasyonların alevini söndürürlermiş, filân. Belki her tecrübede aynı kıymeti muhafaza etmeyen bu fikir, bana mülâyim geliyor. Fakat bunda da, evlenmenin korkularıyla beraber zevklerini azaltmak var. Bütün yollar Roma'ya çıkar. İzdivaçta da ideal bir terkip yoktur. Her türlüsünde de faydalarını ve mahzurlarını görecek kadar realist olalım."
Sayfa 33 - Ötüken Neşriyat, 30.basımKitabı okudu
XXVIII
Bu adamların hepsi büyük bir tezat ve ikilik içinde çırpınıyorlar. Hiç biri sırtında taşıdığı ve muhafazaya mecbur olduğu mevki veya paye ile ahenk halinde yaşamıyor. Kafaları, zekâ itibariyle olsun, yarım yamalak bilgileri itibariyle olsun, merhamete muhtaç bir halde. Şahsiyetleri kırpıntı bohçası gibi. Her şeyleri iğreti, her vasıfları, her