Niyaz-i Mısrî gazelinde şöyle der:
Derman arardım derdime derdim bana derman imiş
Bürhân sorardım aslıma aslım bana bürhân imiş.*
*Kendime Tanrı'yla ilgili delil sorardım, meğer kendim delilmişim.
Delil mi istersin? En zaîf, en aptal hayvan; en iyi beslenir (Meyve kurtları ve balıklar gibi). En âciz, en nazik mahluk; en iyi rızkı o yer (Çocuklar ve yavrular gibi).
Allah,söz geliminde Peygambere dedi ki:“Münafıkların anlaşılması için en kolay ve görünür delil şudur: Münafık iri yarı, korkunç, zâhiren babayiğit görünse bile sen onun sesinin tonundan ve sözünden tanır,anlarsın.
Testi aldığın zaman o testileri sınar, o testilere vurursun, değil mi?
Neden vurursun? Sesinden kırık testiyi anlamak için.
Kırık testinin sesi daha başka türlü olur. Ses, çavuşa benzer, önde gider.
S- Neden hüsn-ü zannımıza sû-i zan edersin?
Eski padişah (lar ve eski hükûmetler) seni haktan çeviremedi.
Jön Türkler sizi kendilerine râm ve müdaheneci edemediler.
Zîrâ seni hapis ettiler, asacaktılar; sen tezellül etmedin.
Merdane çıktın.
Hem sana büyük maaş verecektiler; kabul etmedin.
Demek sen onların tarafdarlığı için demiyorsun.
Demek hak tarafdarısın...
C- Evet hakkı tanıyan, hakkın hatırını hiçbir hatıra feda etmez.
Zîrâ, hakkın hatırı âlîdir.
Hiçbir hatıra feda edilmemek gerektir.
Fakat şu hüsn-ü zannınızı kabul etmem.
Zîra bir müfside, bir dessasa da edebilirsiniz.
Delil ve âkıbete bakınız.
Zaman-ı saâdetten şimdiye kadar hiç bir tarih bize bildirmiyor ki; bir Müslüman muhakeme-i akliyesiyle başka bir dini, İslâmiyet'e tercih etmiş, delil ile dâhil olmuş olsun.
Dinden çıkanlar var, o başka mes'ele...
Taklid ise, ehemmiyetsizdir.
Halbuki edyan-ı saire müntesibleri mutlaka fevc fevc, muhakeme-i akliye ile, bürhan ile daire-i İslâmiyet'e dâhil olmuş ve olmaktadırlar.
Eğer biz, doğru İslâmiyet'i ve İslâmiyet'e lâyık doğruluğu ve istikameti göstersek; bundan sonra efvacen efvacen dâhil olacaklardır.