Eda Turan
@eedatrrnn
2 okur puanı
Ocak 2023 tarihinde katıldı
Budist felsefede buna sati deniyordu; aydınlanmanın yedi
basamağının ilkiydi. Tasavvuftaki karşılığı önemli bir Sufi pratiği
olan murakabe idi. Batı’da mindfulness diye adlandırmışlardı; uyanık
ancak rahat bir bilinç hali içinde farkındalığa gelen hiçbir şeyi
dışarıda bırakmamak, müdahale etmemek, eklememek; yani çıplak bir
dikkat ile anda olanı izlemek diye tarif etmişlerdi.
Okur Takip Önerileri
“İnsan bir konukevi gibidir
Her sabah yeni biri gelir
Gelen bazen bir sevinç, bir üzüntü beklenmedik
Ne kadar kalabalık olsa da kederler
Her konuğa saygıyla davran
Minnet duy kim gelirse gelsin
Çünkü her biri, gönderilmiş bir rehber sana ta öteden.”Mevlana
Doğu
öğretilerinde iç farkındalığı geliştirecek pek çok çalışmayı
kültürlerine kattıklarını görürsün; mesela tai chi, ya da çay
seremonisi, meditasyon çalışmaları. Sizin kültürde de var aslında; hat
sanatını düşün ya da ebru çalışmalarını, bunların hepsi dikkatini ana
verebilmeni sağlar.”
Bebek büyüdükçe karşısındaki kişi
tarafından regüle edilme halini içselleştirerek kendi kendini regüle eder hale gelir; buna da
öz-regülasyon denir; tabii şayet hayatının ilk aylarında ve yıllarında sağlıklı bir regülasyon
sistemi geliştirebildiyse. Bütün bu süreç, hayatın ilerleyen yıllarında sosyalleşirken ve ilişki
kurarken son derece belirleyicidir. İki kişinin birbirini karşılıklı regüle etmesi, yani eşimiz,
arkadaşımız ya da o anda ilişki halinde olduğumuz herhangi birinin sinir sistemi yukarı
çıkarken kendi sistemimizi dengede tutarak onunkini aşağı indirmek ve onun da bize aynısı
yapması interaktif regülasyondur. Bu regülasyon çeşitlerinin hepsine yetişkinlikte ihtiyaç
vardır.
Bu sadece bebeği
sakinleştirmek anlamına gelmez, çok uyarılmış bir bebeği daha dengeli bir noktaya çekmek
ve hissizleşme derecesinde tepkisizleşmiş bebeği de daha yukarı çıkarmak gerekir. Yine bunu yapabilmenin de yolu göz teması, ses tonu ve dokunmadır. Regülasyon, bebeğin tek başına
yapabildiği bir şey değildir. Ve hayatın ilk yıllarında bunun onun adına yapılması şarttır.
Ebeveynin bebeği regüle etme haline ko-regülasyon denir.
Bebekler, altını ıslatmak, acıkmak gibi içsel fiziksel uyaranlarla ya da yüksek ses, parlak
ışık gibi çevresel uyaranlarla yalnız baş edemezler. İnsan yavrusu bütün türler içinde en
çaresiz ve bakıma muhtaç olandır; ne kendini doyurabilir ne de rahatsız olunca ışığı
kapatabilir. Acıktığı için ağlayan bir bebeğin sadece karnını doyurmak yeterli değildir; onun
sinir sistemini sakinleştirmek için göz teması, ses tonu ve dokunma şarttır. Ebeveynin bu
anlamdaki davranışlarının tümü bebeği regüle etmek demektir. Bu sadece bebeği
sakinleştirmek anlamına gelmez, çok uyarılmış bir bebeği daha dengeli bir noktaya çekmek
ve hissizleşme derecesinde tepkisizleşmiş bebeği de daha yukarı çıkarmak gerekir.
ilişkilerde incinir ve
ilişkilerde iyileşiriz
Çoğu zaman zihin otomatik,
refleksler ön planda. Karşındakinin normal regülasyon seviyesinin
dışına çıktığını fark ettiğinde sözleri bir kenara bırak. Göz teması,
dokunma, ses tonunun yumuşaklığı, onun yeniden normal seviyesine
gelmesine yardım edecektir.
Geçmişten gelen bir olay
şimdiki zamanı etkileşmişti. İşte tetiklenme dediğim bu.
Günlük hayatımız sinir sistemimizin dışarıdan gelen uyaranları
devamlı dengelemesiyle geçiyor, tıpkı bir regülatör gibi. Sinir sistemi;
dışarından gelen sesleri, görsel uyaranları, dokunuşları, bedenin
hareketlerini, içseslerimizi, düşüncelerimizi, algılarımızı, tetiklenme
adını verdiğimiz algı yanılgılarımızı yani pek çok uyaranı biz fark
etmeden en iyi şekilde regüle ediyor. Regüle kelimesini kullanıyorum
daha iyi anlaman için. Yani optimum seviyede tutuyor. Bir tehlike
algısı gelene dek dengede tutmaya devam ediyor.
Kişi hangi bağlanma şeklinden gelirse gelsin çocukluk hikâyelerinden bir anlam çıkarırsa
geçmişin duyguları bugünü etkilemeyi bırakır. Kişi neden geçmişte öyle davrandığını,
savunma sistemlerini anlamlandırır. Bu içsel bakış sayesinde hikâyesinden anlam çıkarmaya
ve bu da bugünkü ilişkilerdeki bağlanma şeklini güvenli bağlanmaya dönüştürmesine
yardımcı olur.