Hanifliğin tanımı
Hz. Muhammed"in peygamberliğini ilân etmesinden hemen önceki Mekke toplumunda sayıları son derece az olan hanîflerden birisi de Varaka b. Nevfel idi. Hz. İbrâhim"in getirdiği tevhid dinini aramaya koyulmuş ve Hıristiyanlığı seçmişti. (10) Kendisi İbrânîce bilir ve İncil"den âyetler yazardı. Allah Resûlü"ne ilk vahiy geldiğinde, Hz. Hatice (ra) onu Varaka"ya götürmüş ve başından geçenleri ona anlatmıştı. Varaka, Allah Resûlü"ne gelenin vahiy meleği Cibrîl olduğunu ve tıpkı Hz. Musa"da olduğu gibi ona da peygamberlik görevi verildiğini müjdelemişti.(11)
İslâm öncesi dönemde putlara tapınmayı hoş görmeyen, şarap içmekten kaçınan ve Hz. İbrâhim"den kalma esaslara tâbi olmaya çalışanlardan birisi de Ümeyye b. Ebu"s-Salt idi. Vâkıf olduğu kutsal kitaplardan, Araplardan da bir peygamber gönderileceğini okumuş ve yıllarca peygamberliğin kendisine verileceğini beklemişti. Ancak Resûlullah"a peygamberlik geldikten sonra kıskançlık duygularına kapılmış ve kavminin kendisinden peygamberlik beklemesi sebebiyle uğradığı hayal kırıklığı onun Müslüman olmasına engel olmuştu.(12) Ümeyye, Kureyş"in yetiştirdiği büyük şairlerden biriydi. Allah Resûlü, bir defasında onun şiirleri okunduğunda, “Ümeyye"nin şiiri neredeyse Müslüman olmuş.” buyurmuştu.(13)
İslâmiyet"in doğuşundan sonra Hanîflik ayrı bir din veya dinî akım olarak varlığını sürdürmemiş ancak özündeki temel ilkeler İslâm dini içerisinde devam etmiştir.(14) Nitekim “hanîf”kavramı, Kur"ân-ı Kerîm"de Allah"ın razı olduğu gerçek inanç olarak takdim edilir. Âyetlerden bazısında hanîfliğin müşriklikten tamamen farklı, hatta onun karşıtı tevhid eksenli bir inanç olduğuna işaret edilirken (15) bazısında da bu inancın köklerinden bahsedilerek Hz. İbrâhim"in dini olduğuna dikkat çekilir.(16) Kur"ân-ı Kerîm açıkça, Hanîfliğin Yahudilik ve Hıristiyanlıktan farklı ve hatta onlardan daha önce olduğunu belirtmektedir: “Ey Ehl-i kitap! İbrâhim hakkında niçin tartışıyorsunuz? Halbuki Tevrat ve İncil, kesinlikle ondan sonra indirildi. Siz hiç düşünmez misiniz?... İbrâhim, ne Yahudi ne de Hıristiyan"dı; aksine o, Allah"ı bir tanıyan dosdoğru (hanîf) bir Müslüman"dı; müşriklerden de değildi.” (17)
Allah Resûlü de bu kavramı farklı bir dini değil İslâm inanç ve hayat tarzını ifade etmek üzere kullanmıştır. Ashâbdan Abdullah b. Abbâs"ın naklettiğine göre, Resûl-i Ekrem, “Allah"ın en çok hoşnut olduğu din hangisidir?” sorusuna, “Kolay olan Hanîflik dinidir.” diye cevap vermiştir.(18) Ayrıca, “Allah katında gerçek din, Yahudilik ya da Hıristiyanlık değil, hanîflik esasına dayanan Müslümanlıktır. Kim iyi bir davranışta bulunursa bu yaptığı asla boşa gitmeyecektir...” 19 buyurmak suretiyle, Hanîflikten maksadın İslâm olduğunu açıkça beyan etmiştir.
10 Hİ6/607 İbn Hacer, İsâbe, VI, 607.
11 B3 Buhârî, Bed’ü’l-vahy, 1.
12 MK7262 Taberânî, el-Mu’cemü’l-kebîr, VIII, 5.
13 BS21633 Beyhakî, es-Sünenü’l-kübrâ, X, 380.
14 LA12/1025 İbn Manzûr, Lisânü’l-Arab, XII, 1026.
15 Hac, 22/31; ﴾ Beyyine, 98/5.)
16 Bakara, 2/135; ﴾Nahl, 16/120.)
17 Âl-i İmrân, 3/65, 67.
18 HM2107 İbn Hanbel, I, 236.
19 T3793 Tirmizî, Menâkıb, 32.
Sayfa 288Kitabı okudu
9 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.