Mantıkta benimsenen tanım teorisine göre, bir nesneyi tarif etmeyi, tanıtıp belirlemeyi amaçlayan ifadeler had ve resim olmak üzere ikiye ayrılır. Bunları birbirinden ayıran şey, tanım esnasında beş tümelden hangilerinin kullanıldığıdır. Varlığı idrak ederken yani kavramlara (tasavyurât) ulaşırken başvurulan beş tümel kavram (külliyyât-ı hams) vardır: Cins, tür, ayırım (fasıl), hâssa (araz-ı hâs/özellik), nitelik/ilinti (araz-ı âm). Müşterek vasıflara sahip olan kavramların bu vasıfları dolayısıyla bağlandıkları genel kavrama cins denir, Cins, altında muhtelif türlerin sıralandığı üst kavramdır. Tür ise cinsin altında bulunan ve öz bakımından bağlı bulunduğu cins ile kısmen özdeş olan kavramdır.
Mesela bitki cins iken çiçek onun türüdür. Cinsleri ve türleri birbirinden ayıran ana niteliklere ayırım denir, Mesela yılan sürüngen olmakla omurgalılar cinsi içinde yer alan memeli, kuş ve balık türlerinden ayırılır. Yani sürüngenlik yılanın ayırımıdır. Bir türe veya kişiye ait olup aynı cinsten diğer bir tür ve şahısta bulunmayan sıfata hâssa denir, Nitelik/ilinti ise fertlerde geçici olarak bulunmakla birlikte, varlığı ferdin varlığına bağlı olmayan, diğer fertlerin de paylaştıkları özelliklerdir. Mesela bir gülün solmuş olması onun araz-ı âmmıdır zira solmak sadece güle mahsus bir nitelik değildir.
·
2 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.