Atebetü'l-Hakâyık İslâmî Türk edebiyatının ilkleri ve ilklerinden olması hasebiyle büyük bir öneme hâiz bir eserdir. Türkler'in İslâm'a geçişi yani İslâmiyet'i kabulü ile Arapların dili, kültürü ve yaşam değerleriyle doğrudan bir etkileşim söz konusudur. Edib Ahmed YÜKNEKÎ'nin 11. yüzyılın sonları ve 12. yüzyılın ilk yarısında yaşadığı tahmin ediliyor. Kendisi hakkında çok tafsilatlı bir malûmâtımız olmasa de eserinden yola çıkarak kişiliği ve sahip olduğu değerlere dair şunları söyleyebiliriz: Edip Ahmed YÜKNEKÎ dini bütün, doğruluk sahibi,ilim sahibi, Arapça ve Farsça bilen, Peygamber Efendimiz (S.a.v)'i ve hadislerini hayat düsturu edinen; yüce ve mütevazı bir insandır. Eserinde de değindiği konu başlıkları (İlmin faydaları ve bilgisizliğin zararları, cömertlik-cimrilik, Hırsın zararları, Peygamber Efendimiz (S.a.v)'in muhtelif hadislerini kaynak alarak iyilik üzerine öğütler, insanların bozulması ve iki yüzlü davranmaları) itibarıyla kendisi hakkında da mezkûr ifâdeleri kullanabiliriz. Atebetü'l-Hakâyık, Arapça iki kelime "atebe(kapı, eşik) -hakâyık (hakîkatlar, gerçekler)" ile kurulan tamlama sonucu "Hakîkatlerin/Gerçeklerin Eşiği" manasında en genel kabul gördüğü manası ile çevrilebilir. İçeriğe ve forma gelecek olursak eser, İslâmî tertip ile tevhid, na't, çeharyâr yani dört halifeye övgü ve dönemin hükümdarı Büyük Emir Dâd Sipehsâlâr Beg’i övgü ile beraberinde sebeb-i telif bölümüyle eserine başlar. Bu form Arap ve Fars edebiyatının kaside ve mesnevi nazım şeklinden İktibas ile kullanılmıştır. İslâm'ın kabulü ile çok tabiî bir tesirdir. Mezkûr konulara değinmenin akabinde kitap hakkında özür beyan ederek Allah'ın affına ve insanını talep eyler. Okuyan herkesten de dua bekler. Eserini aruzun "feûlün feûlün feûlün feûl" kalıbı ile kaleme alır. Mesnevi nazım şekli ile yazılmıştır. Türklere İslâm'ı ve cemiyette oluşturmak istediği İslâmî değerlerin taşıyıcısı olması hasebiyle önemlidir. Son olarak şunları söyleyebilirim, hakîkaten herkesin ivedilikle okuması gereken bir eserdir. Uygur Türkçesi ile yazılması ve dilin dönemsel durumuna yolculuk yapmak imkânı vermesiyle önemlidir. Okurken dahi günümüzde kullandığımız kelimeler ile mukayese edip rahatlıkla kelimelerin arkaik dönemine yüzeysel de olsa ulaşabilirsiniz. Dil bilgisi sevmemem hasebiyle çok üzerinde durmak istemedim. Dileyen okumasını daha da ileri taşıyarak ilgili dil kitaplarına ve yan kaynaklara başvurarak etimolojik, morfolojik ve fonetik unsurlara da ulaşabilir. İyi okumalar..

Atebetü’l-HakayıkEdip Ahmet Yükneki · İş Bankası Kültür Yayınları · 20201,185 okunma

·

17 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Şükrü Mehmet YİĞİT