"Bu kitaptaki iki öyküyü okuyan biri insanın Tanrı arayışı ve “şeytan”la mücadelesi üzerine öyküler okumuş olur. Öte yandan şu soruları da sorar kendine ister istemez: Bir insan yaşamı boyunca kaç kez ulaştığı ya da ulaştığını sandığı doğruları reddetmek zorunda kalır? Kaç kez tüm inanmışlığıyla kendisine karşı kürek çeker? Kaç kez sürüklenir ve başka bir kıyıda çıkar girdiği sudan? Kendini saygın bir kültür ürünü saymaya bunca alışmışken içindeki pek de uyumadığı anlaşılan hayvanla karşılaşınca ne hisseder, ne yapar? Vicdan, ahlak, tabiat, toplum, her biri eteklerine yapışıp onu farklı yönlere çekiştirirken sağlam ve sağlıklı kalması mümkün müdür? Ya onur nedir? Sözgelimi aşkın peşinden gidince mi, yoksa sorumluluklarımızı yerine getirdiğimizde mi onurlu davranmış oluruz? Peki şeytan nerede? Onu hep kadında görmeyi, ruhlarımızın tüm yükünü kadına yüklemeyi benimsediğimiz bin yıllar olmuş. Tolstoy'un kahramanları da öyle yapar. Peki şimdi kötülük, şeytan nerede?" (Syf vii)
Bu öykülerde aynı zamanda şunu da görürüz: İnsan, idealine koyduğu bir erdeme ulaştığında, o erdemli hayatı yaşadığında her şey tamam olmuş mudur? Hayır, aksine büyük imtihanı o zaman başlar. Kendince zirve gördüğüne bir motivasyonla ermiştir. Ancak zirvede kalmak için bambaşka bir motivasyon gerekir ve zirveye gelmeden önceki itekleyici güç de artık yoktur. Artık iş daha da zordur. İnsan, dış etmenleri tüketmiş kendiyle savaşa girmiştir. Nefsiyle olan bu savaşta şeytanın eli daha da fazla güçlenmiştir. 'Şeytan' öyküsünde de 'Peder Sergi' de de gelgitleri, sürekli kendini aşındıran o psikolojik gerilimi görürüz. Tolstoy, Peder Sergi öyküsü için arkadaşı Çertkov'a yazdığı mektubunda öykünün konusunun "şehvetle değil, öncelikle kibirle, dünyevi şöhretle mücadele" olduğunu yazmış.
Arzuya gem vurma, şehveti, kibri yenme yani insanın, şeytani bir biçimde ayartılmış, görünmeyen derin sesiyle birleşmiş kendini yenmesi...
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.